◎ Наўдолькі ’ў абход’ (смарг., Сл. ПЗБ). Магчыма, ад удоль ’наўсцяж’, параўн. рус. вдоль ’тс’, або з *на‑ўдалекі, гл. далёкі, з «узнаўленнем» о пад націскам, параўн. дыял. штаны, але штонікі і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
проси́живать несов., в разн. знач. прасе́джваць;
проси́живать часа́ми прасе́джваць гадзі́намі;
проси́живать кре́сла разг. прасе́джваць крэ́слы;
проси́живать брю́ки разг. прасе́джваць штаны́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
атрапа́ць, атраплю, атрэплеш, атрэпле; зак., што.
Тое, што і абтрапаць (у 1 знач.). Тады бацька атрапаў рукі аб штаны і павярнуўся да сына, пільна ўглядаючыся ў яго. Кудравец.
•••
Рукі атрапаць (атрэсці) — катэгарычна адмовіцца ад чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папраціра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
1. Працерці што‑н. у многіх месцах, працерці ўсё, многае. Папраціраць штаны на каленях. □ Папрацірала [Ганька] старонкі: ніяк не намалюе.. майскага жука. Васілевіч.
2. Выціраючы, зрабіць чыстым усё, многае. Папраціраць шыбы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
cord [kɔ:d] n.
1. вяро́ўка, або́рка, шнуро́к, матузо́к
2. electr. шнур
3. anat. звя́зка;
vocal cords галасавы́я звя́зкі
4. pl. cords infml штаны́ з рубча́стага плі́су або́ вельве́ту
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
падкаса́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Закасаць, падвярнуць што‑н. [Васіль] падкасаў рукавы шыняля, з радасцю ўзяўся дапамагаць грузіць дровы. Мележ. Косцік нехаця падкасаў вышэй каленяў штаны, узяў сваю вуду, кацялок і моўчкі пайшоў за Сцяпанам Пятровічам. Ляўданскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кальсо́ны ’споднія мужчынскія штаны’ (БРС, ТСБМ; клец., іўеў., КЭС; Сцяц., Сцяшк.). Як паказвае геаграфія, слова ў гаворкі магло трапіць з польск. мовы; польск. kalesony (фіксуецца і ў Віленскім слоўніку) узыходзіць да франц. caleçon ’споднікі’ і ў сваю чаргу перадае італ. calzoni ’споднія штаны’ (ад calza ’панчоха’, лац. calceus, якое да calx ’пятка’). У франц. мове зафіксавана і calçon (з 1680 г.), аднак, відаць, кальсоны да яе не ўзыходзіць. Бел. фармальна ідэнтычнае з рус. кальсоны, ва ўсякім выпадку ў слоўніку літаратурнай мовы, можа быць і русізмам, для якога мяркуюць польскае пасрэдніцтва, параўн. Шанскі, 2, К, 33.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запра́віць, -ра́ўлю, -ра́віш, -ра́віць; -ра́ўлены; зак., што.
1. Уставіць, усунуць у што-н.
З. штаны ў боты.
2. Падрыхтаваць да работы, ужывання, карыстання (пра механізмы, прыборы).
З. бак бензінам.
З. газавую лямпу.
3. Пакласці ў што-н. прыправу.
З. грыбы смятанай.
|| незак. запраўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. запра́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.
|| прым. запра́вачны, -ая, -ае (паводле 2 знач.).
Заправачная станцыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Бру́кі ’верхнія мужчынскія штаны’ (ДАБМ, 930). Мабыць, запазычанне з рус. мовы (а там з н.-ням. brôk або гал. broek; усё з лац.-гальск. brāca). Фасмер, 1, 224; Праабражэнскі, 1, 49; Шанскі, 1, Б, 206.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Stall
m -(e)s, Ställe хлеў, каню́шня, ста́йня
den ~ zúmachen — груб. зашпілі́ць штаны́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)