практыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.

1. Спец. Дзейнасць людзей, якая накіравана на пераўтварэнне матэрыяльнага свету і складае ўсеагульную аснову, рухаючую сілу развіцця чалавечага грамадства і пазнання.

2. Жыццё, рэчаіснасць як галіна прымянення і праверкі якіх‑н. вывадаў, палажэнняў. Прымяніць веды на практыцы. Рэалізаваць рацыяналізатарскія прапановы на практыцы.

3. Скарыстанне якіх‑н. ведаў, навыкаў на справе, сістэматычнае практыкаванне ў чым‑н. У адкрыты бой з белымі мы не хадзілі. Практыкі такой не мелі. Якімовіч. — Відаць, адразу з галавы, без практыкі, не выдумаеш [як зрабіць нож], — адказаў Мірон. Маўр. Рыбалоў вучыцца кожны дзень, кожны час. Для яго лепшая крыніца ведаў — практыка. Матрунёнак.

4. Скарыстанне і замацаванне тэарэтычных ведаў (студэнтаў, вучняў і інш.) на вытворчасці. Педагагічная практыка студэнтаў. ▪ Вучоба ў гэтым навучальным годзе скончылася. Цяпер іхні — ужо дзесяты — клас павінен быў праходзіць вытворчую практыку ў адным з зарэчных калгасаў. Даніленка.

5. Набыты вопыт, сукупнасць прыёмаў і навыкаў у якой‑н. галіне дзейнасці. Практыка выхавання дзяцей. Практыка работы выдавецтваў. ▪ Лабановіч ужо з практыкі ведае, што пакуль ёсць работа дзецям дома, пакуль не наступіць позняя восень, сабраць іх у школе [цяжка]. Колас. Народ умеў мысліць адцягнена, а мудрую жыццёвую практыку мог увасобіць у вобразы акаляючай яго прыроды. Саламевіч.

6. Уст. Дзейнасць урача або юрыста; кола гэтай дзейнасці, людзі, на якіх яна распаўсюджваецца. Урач з вялікай практыкай.

[Ад грэч. praktikos — дзейны.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

знайсці дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. Заўважыўшы, узяць; выявіць у выніку пошукаў, назіранняў, роздумаў і пад.

    • З. грыб.
    • З. грошы на дарозе.
    • З. згубленую рэч.
    • З. выхад з цяжкага становішча.
    • З. новы спосаб рашэння задачы.
    • З. апраўданне чаму-н.

  2. Заспець, убачыць, выявіць дзе-н. ці ў якім-н. стане.

    • Не з. дома сябра.
    • З. каго-н. ляжачым хворым.

  3. каго-што ў кім-чым. Зазнаць, сустрэць што-н. з боку каго-, чаго-н.

    • З. ў чым-н. суцяшэнне.
    • Я не знайшоў у гэтым нічога асаблівага.
    • З. добрага дарадчыка ў кім-н.

  4. каго-што або з дадан. сказам. Прыйсці да высновы, палічыць, прызнаць, склаўшы думку пра каго-, што-н.

    • 3., што таварыш праў.
    • З. неабходным паведаміць аб прыездзе.
    • Урач знайшоў яго здаровым.

  5. прош. час, знайшоў (незак. цяпер. час знаходзіць) з займеннік ва ўскосн. скл. або з прыслоўе і з інфінітывам: Ужыв. пры іранічных адносінах да каго-, чаго-н. (размоўнае).

    • Знайшоў чаму радавацца (няма чаму радавацца).
    • Знайшлі з-за чаго сварыцца (няма з-за чаго сварыцца).
    • Знайшоў дурня (выражэнне нязгоды з кім-, чым-н., адмаўлення ад чаго-н.).

Фразеалагізмы:

  • Знайсці сабе смерць (магілу) дзе (высокае) — памерці, загінуць дзе-н.
  • Знайсці сябе — зразумець сваё прызванне, прызначэнне, правільна вызначыць свае інтарэсы, схільнасці.

|| незакончанае трыванне: знаходзіць.

|| назоўнік: знаходжанне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

найти́​I сов.

1. знайсці́, мног. пазнахо́дзіць; (подыскать, подобрать) знайсці́, адшука́ць; падабра́ць; (придумать в результате размышлений) знайсці́; (обнаружить, открыть, изобрести) знайсці́, вы́найсці; (определить путём умозаключений, вычислений) знайсці́; (выбрать, уделить для чего-л. время) знайсці́; вы́лучыць; вы́браць;

2. (обнаружить, заметить) уба́чыць, знайсці́, мног. пазнахо́дзіць; (застать) заста́ць;

он нашёл у неё челове́к два́дцать госте́й ён заста́ў у яе́ чалаве́к два́ццаць гасце́й;

3. (получить, обрести) знайсці́, атрыма́ць;

найти́ примене́ние знайсці́ прымяне́нне;

3. (прийти к заключению) знайсці́, палічы́ць; (усмотреть) уба́чыць, угле́дзець; (счесть, признать) прызна́ць, палічы́ць, знайсці́;

врач нашёл его́ здоро́вым ура́ч прызна́ў (палічы́ў, знайшо́ў) яго́ здаро́вым;

как вы его́ нахо́дите? яко́й вы ду́мкі пра яго́ (што вы пра яго́ ду́маеце?); см. находи́ть​I.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

хвароба, ‑ы, ж.

1. Парушэнне нармальнай жыццядзейнасці арганізма. Дзіцячыя хваробы. Заразныя хваробы. ▪ Урач бачыла, што хлопчык ідзе на папраўку, ды вельмі ж марудна пакідала яго шчупленькае цела хвароба. Даніленка. Хвароба сваёй хаты не мае, а па людзях ходзіць. Прыказка.

2. перан. Недахоп. Нявытрыманасць — гэта яго хвароба.

•••

Венерычная хвароба — інфекцыйнае захворванне, якое перадаецца ў асноўным цераз палавыя органы: сіфіліс, ганарэя, шанкер.

Гіпертанічная хвароба — захворванне, якое выяўляецца ў павышэнні крывянога ціску ў артэрыяльных сасудах.

Гісторыя хваробы гл. гісторыя.

Горная хвароба — хваравіты стан, калі моташна, кружыцца галава і пад. пры пад’ёме на значную вышыню.

Жаночыя хваробы — спецыфічныя для жанчын захворванні, звязаныя з асаблівасцямі жаночага арганізма.

Кесонная хвароба — захворванне, якое ўзнікае пры хуткім выхадзе з асяроддзя з павышаным атмасферным ціскам у асяроддзе з больш нізкім ціскам (у вадалазаў, касманаўтаў).

Марская хвароба — выкліканы гайданкай хваравіты стан, які суправаджаецца болем галавы, моташнасцю.

Падучая хвароба (разм.) — эпілепсія.

Прамянёвая хвароба — захворванне, якое выклікаецца дзеяннем радыеактыўных рэчываў.

Слановая хвароба — тое, што і слановасць.

Сонная хвароба — інфекцыйнае захворванне, якое характарызуецца моцнай санлівасцю.

Унутраныя хваробы — хваробы ўнутраных органаў.

Хваробы росту — цяжкасці, якія ўзнікаюць у перыяд развіцця або асваення чаго‑н. новага (у вытворчасці, грамадскім жыцці і пад.).

Цукровая хвароба — тое, што і цукровы дыябет (гл. дыябет).

Язвавая хвароба — агульнае хранічнае захворванне, якое суправаджаецца ўзнікненнем язваў на сценках страўніка і дванаццаціперснай кішкі.

Да хваробы (груб.) — вельмі многа.

Панская хвароба — а) прытворная, несур’ёзная хвароба; б) недахопы, якасці, уласцівыя панам. [Засцянкоўцы] і фанабэрыстыя, і скупыя, і хварэюць на панскія хваробы: звысака глядзяць на тых, хто бяднейшы за іх. Якімовіч.

Як хваробе кашаль гл. кашаль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прыняць дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. Прыбраць, занесці, пераставіць у іншае месца.

    • П. пасуду ў шафу.

  2. Узяць, атрымаць тое, што хто-н. дае, перадае, здае; узяць у сваё распараджэнне.

    • П. тэлеграму.
    • П. тавар.
    • Камісія прыняла новы дом.

  3. Узяць пад сваё кіраўніцтва, заняць (якую-н. пасаду).

    • П. брыгаду.
    • П. пост дырэктара.

  4. Уключыць у склад чаго-н., дапусціць да ўдзелу ў чым-н.

    • П. на працу.
    • П. у інстытут.

  5. Дапусціць, пусціць да сябе з якой-н. мэтай (для размовы, для агляду, у якасці госця, жыльца і пад.).

    • П. пасла.
    • П. наведвальніка.
    • П. гасцей.
    • Урач прыняў хворую.
    • Добра п. каго-н. (добра аднесціся, добра сустрэць).

  6. Успрыняць.

    • П. вестку без энтузіязму.
    • П. да ведама што-н.
    • П. на свой рахунак што-н. (як што-н., што адносіцца да сябе).
    • П. да сэрца што-н.

  7. Згадзіцца з чым-н., аднесціся да чаго-н. станоўча.

    • П. параду.
    • П. чыё-н. запрашэнне.

  8. Зацвердзіць, галасаваннем выразіць згоду з чым-н.

    • П. закон.
    • П. пастанову.
    • Праект прыняты.

  9. Выканаць, ажыццявіць (тое, што выражана наступным назоўнікам).

    • П. рашэнне (рашыць).
    • П. смерць (памерці).
    • П. прысягу.
    • П. меры.
    • П. на сябе абавязак што-н. зрабіць.

  10. Стаць уладальнікам якога-н. звання, сану, падданым (якой-н. дзяржавы).

    • П. беларускае грамадзянства.

  11. Набыць які-н. выгляд, асаблівасці.

    • П. позу.
    • Столік прыняў выгляд чарцёжнага стала.

  12. Падвергнуць сябе якой-н. гігіенічнай, лячэбнай працэдуры.

    • П. душ.
    • П. курс лячэння.

  13. што і чаго. Выпіць, праглынуць (лякарства).

    • П. мікстуру.

  14. каго-што за каго-што. Прызнаць, палічыць.

    • П. каго-н. за іншага.

  15. Прасунуцца трохі ў якім-н. напрамку (размоўнае).

    • Калона прыняла ўправа.

  16. Зразумеўшы, паўтарыць (спецыяльны тэрмін).

    • П. сігнал.

  17. Аказаць дапамогу пры родах.

    • П. дзіця.

Фразеалагізмы:

  • Прыняць бой — не ўхіліцца ад бою, што ўзнік па ініцыятыве праціўніка.
  • Прыняць ласку — аказаць гонар, уважыць (зайшоўшы, завітаўшы і пад.).
  • Прыняць экзамен (залік і пад.) у каго — правесці вучэбную праверку.

|| незакончанае трыванне: прымаць.

|| назоўнік: прыманне, прыём, прыёмка і прыняцце.

  • Гасцінны прыём.
  • Тэлеграфістка перайшла на прыём.
  • Прыёмка тавараў.
  • Прыняцце рэзалюцыі.

|| прыметнік: прыёмачны і прыёмны.

  • Прыёмачная камісія (якая прымае гатовы аб’ект).
  • Прыёмны пункт.
  • Прыёмная радыёстанцыя.
  • Прыёмныя экзамены.
  • Прыёмная камісія (якая прымае абітурыентаў у 2 знач.).
  • Прыёмны дзень.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

by​2 [baɪ] prep.

1. каля́, по́бач з;

stand by the window стая́ць каля́ акна́;

Sit by me! Пасядзі побач са мною.

2. (пра напрамак) мі́ма, уздо́ўж;

a path by the river сце́жка ўздо́ўж ракі́;

He walked by me. Ён прайшоў міма мяне.

3. (пра час) да, пры;

by Monday да панядзе́лка;

by 4 o’clock да 4-й гадзі́ны;

by moonlight пры святле́ ме́сяца;

by night уначы́

4.(пры абазначэнні дзеяча ў пасіўных канструкцыях адпавядае тв. скл.) : The palace was built by Napoleon. Палац быў пабудаваны Напалеонам;

The town was destroyed by fire. Горад быў знішчаны пажарам.

5. (абазначае аўтарства, адпавядае родн. скл.) : a play by Shakespeare п’е́са Шэкспі́ра

6. (абазначае спосаб дзеяння, манеру) : earn money by writing зарабля́ць гро́шы літарату́рнай пра́цай;

enter by the door увайсці́ праз дзве́ры;

send by airmail пасыла́ць авіяпо́штай;

take smb. by the hand узя́ць каго́-н. за руку́;

travel by car е́хаць на машы́не;

by accident выпадко́ва;

by mistake памылко́ва;

little by little патро́ху;

step by step крок за кро́кам, паступо́ва

7. (у адпаведнасці з, згодна з, паводле) па, пад;

by the rules па пра́вілах;

a doctor by profession ура́ч па прафе́сіі;

He goes by the name of John. Ён вядомы пад імем Джон.

8. (пры ўказанні на колькасць) на, за;

older by 2 years старэ́йшы на 2 гады́;

divide 10 by 5 дзялі́ць 10 на 5;

sell by the metre прадава́ць ме́трамі;

pay by the hour плаці́ць пагадзі́нна

9. (у клятвах) : By God he has done it! Клянуся Богам, ён гэта зрабіў!

♦

by the way/by the by між і́ншым, дарэ́чы;

By the way, what happened to her later? Дарэчы, што з ёю сталася пазней?

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)