сме́ртнік, ‑а, м.

Той, хто асуджаны на смерць. Кастусь Прыбыткоўскі ў гэты апошні момант меў адчуванне, падобнае да адчування смертніка, які ведае, што сваёю смерцю ён выратоўвае тых, хто яму даражэй за ўласнае жыццё. Чорны. На расстрэле.. [бацьку] паставілі ў сямі кроках ад смертнікаў. Скрыган.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

смяро́тнік, ‑а, м.

Той, хто асуджаны на смерць або прыгавораны да пакарання смерцю. Ледзь перастаўляючы ногі, раз-пораз адпачываючы на прыдарожных кам[янях] і ў кюветах, пляліся счарнелыя чалавечыя здані — смяротніка Трасцянца, вязці, вывезеныя фашыстамі ў турмы другіх гарадоў, у канцэнтрацыйныя лагеры, на прымусовыя работы. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АЛЬХІМО́ВІЧ Казімір

(20.12.1840, в. Дэмбрава Шчучынскага р-на Гродзенскай вобл. — 31.12.1916),

жывапісец і графік; прадстаўнік позняга рамантызму і рэалізму ў бел. жывапісе 19 — пач. 20 ст. Вучыўся ў Варшаве ў маст. школе В.Герсана (1871—73), у Парыжы (1876—78), скончыў Мюнхенскую АМ (1875). За ўдзел у паўстанні 1863—64 сасланы ў Сібір (да 1869). З 1878 у Варшаве, удзельнічаў у выстаўках Варшаўскага т-ва заахвочвання мастацтваў і Салона ў Парыжы. Аўтар гіст. палотнаў: «Пахаванне Гедзіміна», «Пасля бітвы», «Смерць Маргера», «Ліздзейка з дачкой на руінах царквы Перуна», «Абарона Ольштына» (1883), «Смерць Глінскага ў турме» (каля 1884). У карцінах «Жніво» (1869), «Вясковая дзяўчынка» (1880-я г.), «Наём работнікаў» (1893), «Парабкава хата», «У поце чала», «Шляхціц і селянін» (1898) і інш. адлюстраваў быт, пакутлівы лёс сялян і парабкаў. Пад уплывам ссылкі напісаў творы «Смерць у выгнанні», «Пахаванне на Урале» (каля 1820), «На этапе» (1894) і інш. Па матывах творчасці А.Міцкевіча стварыў серыю карцін і 12 кардонаў-ілюстрацый да яго паэмы «Пан Тадэвуш». Ілюстраваў творы Ю.Славацкага і Ю.Крашэўскага. Размалёўваў (з Т.Попелем і А.Пятроўскім) касцёл Св. Кацярыны ў Пецярбургу.

т. 1, с. 288

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

смерть прям., перен. смерць, род. сме́рці ж.;

свое́й сме́ртью у́мер сваёй сме́рцю памёр;

◊

вопро́с жи́зни и сме́рти пыта́нне жыцця́ і сме́рці;

до́ смерти да сме́рці;

до́ смерти спать хо́чется да сме́рці спаць хо́чацца;

бле́дный как смерть бле́дны (бе́лы) як смерць;

ме́жду жи́знью и сме́ртью паміж жыццём і сме́рцю;

не на жизнь, а на смерть не на жыццё, а на смерць;

при́ смерти пры сме́рці;

найти́ свою́ смерть знайсці́ сваю́ сме́рць;

на волосо́к от сме́рти на валасо́к ад сме́рці;

его́ то́лько за сме́ртью посыла́ть яго то́лькі па смерць пасыла́ць;

пе́ред сме́ртью не нады́шишься пе́рад сме́рцю не нады́хаешся;

поги́бнуть (пасть) сме́ртью хра́брых загі́нуць сме́рцю хра́брых;

смотре́ть сме́рти в глаза́ глядзе́ць сме́рці ў во́чы;

на миру́ и смерть красна́ посл. на лю́дзях і паме́рці не стра́шна;

двум смертя́м не быва́ть, а одно́й не минова́ть посл. двум сме́рцям не быць, а адно́й не міну́ць; раз паміра́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

жа́ртачкі мн Späßchen pl;

гэ́та не жа́ртачкі! das ist kein Spaß!, damit ist nicht zu spáßen!;

◊ што ко́шцы жа́ртачкі, то мы́шцы сме́рць ≅ des éinen Freud’ des ándern Leid

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

fatality [fəˈtæləti] n.

1. fml ахвя́ра, смерць (у выніку няшчаснага выпадку, аварыі і да т.п.);

It was a bad crash but there were no fatalities. Гэта была сур’ёзная аварыя, але без ахвяр.

2. смяро́тнасць

3. fml наканава́насць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Pallida mors aequo pulsat pede pauperum tabernas regumque turreshoratius

Бледная смерць той жа нагой стукае ў хаціны бедных і палацы цароў.

Бледная смерть той же ногой стучит в хижины бедных и дворцы царей.

Гл.: Mors nescit...

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Sénsenmann

m -(e)s, -männer

1) уст. касе́ц

2) перан. смерць (у абліччы шкілета з касой)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

паблядне́лы, ‑ая, ‑ае.

1. Які стаў бледным. Пабляднелы твар.

2. Які страціў свае яркія фарбы, стаў цьмяным. Пабляднелыя зоркі. □ Ні пра смерць, ні пра раны не думалася, калі крануўся ноччу эшалон са станцыі, пакінуўшы за сабою пабляднелыя ў белаватай імгле туманаў жоўтыя і чырвоныя агні семафораў. Галавач.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хана́, нескл., ж.; у знач. вык., каму-чаму.

Разм. груб. Канец, смерць. [Шапавалаў:] — Ну, таварыш капітан, нам проста пашанцавала, што паспелі выбрацца з таго праклятага балота! Хана была б усім! Шашкоў. Машына, як вядома, любіць аднаго гаспадара. А пойдзе па руках, так і знай, што хана ёй. Курто.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)