Бузава́ць ’біць, лупцаваць’ (Бяльк.), буза́ніць ’біць’. Рус. бузова́ть ’тс’, укр. бузува́ти ’тс’; ’рабіць вымову’. Запазычанне з польск. buzować ’тс’ (параўн. і buza ’лаянка, вымова’). Рыхардт, Poln., 38; Кюнэ, Poln., 47; Шанскі, 1, Б, 216. Польскае слова ўзята з італ. far buzzo ’злавацца’ (Брукнер, 51). Вельмі няпэўная сувязь усёй групы слоў з бузіна́ і да т. п., як і сувязь (Мацэнаўэр, Cizí sl., 127) з літ. baũsti ’прымушаць, караць’ (Фасмер, 1, 233; яшчэ Шанскі, там жа). Надта няпэўным з’яўляецца вывядзенне ўсх.-слав. (укр.) слоў прама з італ. мовы (так Рудніцкі, 241). Аб бузава́ць ’пэцкаць і да т. п.’ гл. пад буза́ 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыганя́ць, прыгна́ць ’прывесці, даставіць; прымушаць, падахвочваць’ (ТСБМ), прыгыня́ць ’тс’ (Бяльк.). Узыходзіць да прасл. *prigъnati/*prigoniti/*priganʼati, прэфіксальных утварэнняў ад *gъnati/*goniti/*ganʼati; гл. ганя́ць, гнаць. Сюды ж аддзеяслоўныя назоўнікі з развіццём і пашырэннем семантыкі: прыго́н, прыго́нка ’дастаўка; прымус прыйсці, з’явіцца; згон’ (Нас., ТСБМ); прыго́н ’пасаг маладой у выглядзе жывога інвентару, статак’ (Федар.), прыгі́н ’дамашнія жывёлы, якіх бацькі далі як пасаг заручоным’ (Сіг.); з архаічнай словаўтваральнай структурай прыганя́ты ’слуга памешчыка, які наглядаў за працай сялян у час прыгону; цівун; аканом’ (ТСБМ, Нас., Мядзв., Гарэц., Ласт., Байк. і Некр.); параўн. маляўніча вобразнае мн. л. перан. прыгыня́тыя ’нязжатыя сцяблы збожжа, якія засталіся ззаду’ (рас., Шатал.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пэ́ндзіць ’гнаць, даганяць; хутка ісці, бегчы’ (Жд. 2; любч., Нар. словатв.; Скарбы), пэндыты экспр. ’нясці, цягнуць, валачыць’ (Клім., Сл. Брэс.), пэндзіцца ’прытрымлівацца моды’ (астрав., Сл. ПЗБ), пэндытысь экспр. ’насіцца, несціся’ (Клім., Сл. Брэс.), сюды ж пэнд ’парастак’: новыя пэнды парэчак (ваўк., Сл. ПЗБ). Запазычанне з польск. pędzić ’прымушаць да хугкага руху, падганяць; несціся’, параўн. пудзіць (гл.); значэнне ’цягнуць, валачыць’ — вынік экспрэсіўнага пераасэнсавання па прынцыпу кантраснасці; тэрмін для ’парастка’ запазычаны са штучна створанага польск. pęd ’атожылак’ у якасці калькі з ням. Trieb (ад treiben ’гнаць’, гл. Банькоўскі, 2, 537), параўн. батанічнае выганка ’вырошчванне пасынкаў’, чэш. vyhon ’адростак’, рус. побёг і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
twist2 [twɪst] v.
1. круці́ць; круці́цца
2. паваро́чваць; пакру́чваць;
twist a foot звіхну́ць нагу́
3. скажа́ць, перакру́чваць
♦
twist smb. round one’s little finger вярце́ць кім-н. як хаце́ць;
twist smb.’s arm infml рабі́ць уці́ск на каго́-н., прымуша́ць;
twist in the wind паку́таваць ад няпэ́ўнасці свайго́ стано́вішча
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
палі́ць¹, палю́, па́ліш, па́ліць; па́лены; незак.
1. каго-што. Знішчаць агнём.
П. паперу.
2. што. Прымушаць гарэць (для асвятлення, ацяплення).
П. дровы.
3. што. Запальваць (крыніцу асвятлення; разм.).
П. святло.
4. у чым і што. Распальваць і падтрымліваць агонь у печы; абаграваць памяшканне, раскладваючы агонь у печы, пліце і пад.
П. у печы або печ.
П. лазню.
5. што. Апрацоўваць агнём, жарам, абпальваць (разм.).
П. цэглу.
6. каго-што. Дзеяннем чаго-н. гарачага, едкага ці халоднага выклікаць апёк, адчуванне апёку.
Сонца паліла нясцерпна.
Мароз паліць твар.
7. перан., каго-што. Трывожыць, мучыць.
Смутак паліць душу.
|| зак. спалі́ць, -палю́, -па́ліш, -па́ліць; -па́лены (да 1 і 2 знач.); наз. спале́нне, -я, н. (паводле 1 знач.).
|| наз. пале́нне, -я, н. (да 4 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Валі́ць 1 ’прымушаць упасці, перакульваць’ (БРС). Рус. валить, укр. валити, польск. walić, в.-луж. walić, н.-луж. waliś ’круціць’, чэш. valiti ’каціць’, славац. váľať ’валіць (дрэва)’, балг. ва́лям, макед. валка ’валяць, катаць’, серб.-харв. ва́лјати, славен. valíti, ст.-слав. валити. І.‑е. паралелі: літ. võlioti ’катаць’, лат. uolît ’катаць, круціць’, ст.-інд. válati ’ён круціцца, паварочваецца’, ст.-в.-ням. wuolên ’качаць’, лац. volvo ’катаю, кручу’, грэч. ἐλύω ’катаю, закручваю’. Гл. вал 2 у Фасмера, 1, 268. Параўн. Шанскі, 1, В, 12; Брукнер, 599–600; БЕР, 1, 116–117; Скок, 3, 562–563.
Валі́ць 2 ’вырабляць з воўны’ (Бяльк.); ’качаць, збіваць сукно’ (КЭС), валка (тканіны) (КТС). Да валіць 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
force2 [fɔ:s] v.
1. прымуша́ць, змуша́ць;
He forced himself to stand up. Ён прымусіў сябе ўстаць;
I was forced to look for another job. Я быў вымушаны шукаць іншую працу.
2. узло́мліваць;
The thieves forced the lock/door. Зладзеі выламалі замок/дзверы
♦
force one’s way сі́лай пракла́дваць сабе́ даро́гу, прабіва́цца (праз натоўп)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
gag
[gæg]
1.
n.
1) за́ткала n., за́тычка f. (затыка́ць рот)
2) зага́д, пастано́ва спыні́ць дыску́сію
3) прыстасава́ньне трыма́ць рот адкры́тым падча́с апэра́цыі
4) жарт -у m., штука́рства n.
2.
v.t.
1) затыка́ць рот
2) прымуша́ць маўча́ць, не дава́ць гавары́ць
3.
v.i.
душы́цца ад вані́таў
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
prompt
[prɑ:mpt]
1.
adj.
1) ху́ткі, шпа́ркі
2) неадкла́дны, безадкла́дны, ху́ткі
I expect a prompt answer — Я чака́ю неадкла́днага адка́зу
not prompt — запо́зьнены, по́зны
2.
v.t.
1) падахво́чваць, прымуша́ць, схіля́ць
2) узбуджа́ць, выкліка́ць (ду́мку)
3.
v.i.
падка́зваць; быць суфлёрам
•
- a prompt box on a stage
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
повелева́ть несов., книжн. (кем-, чем-л. управлять) кірава́ць; (командовать) кама́ндаваць; (приказывать) зага́дваць; (заставлять) прымуша́ць (каго); патрабава́ць (ад каго); (обязывать) абавя́зваць (каго); (говорить) гавары́ць, каза́ць (каму);
моя со́весть повелева́ет мне сде́лать э́то маё сумле́нне абавя́звае мяне́ зрабі́ць гэ́та;
так повелева́ет мне долг так ка́жа (гаво́рыць) мне абавя́зак.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)