уда́рыць сов., в разн. знач. уда́рить; (повредить ударом) ушиби́ть;
у. па стале́ — уда́рить по́ столу;
у. нагу́ — уда́рить (ушиби́ть) но́гу;
мала́нка ўда́рыла ў дрэ́ва — мо́лния уда́рила в де́рево;
у. у звон — уда́рить в наба́т;
у. па во́рагу — уда́рить по врагу́;
у. у фланг — уда́рить во фланг;
у. па недахо́пах — уда́рить по недоста́ткам;
віно́ ўда́рыла ў галаву́ — вино́ уда́рило в го́лову;
◊ у. па кішэ́ні — уда́рить по карма́ну;
у. па рука́х — уда́рить по рука́м;
у. у галаву́ — уда́рить в го́лову;
па́лец (па́льцам) аб па́лец не ўда́рыць — па́лец о па́лец не уда́рить;
не ўда́рыць тва́рам у гразь — не уда́рить лицо́м в грязь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Сусо́лка ’соска’ (Нас., Бяльк., Гарэц., Растарг.; глыб., Сл. ПЗБ), ’лядзяш’ (Нас., Мат. Гом., Бяльк., Шатал.; брагін., З нар. сл.), ’дзіця, якое ссе палец’ (брагін., Шатал.), ’скручаная пятля ці вузел на нітцы’ (віц., ЛА, 5), сусу́лькі ’ледзяшы’ (смарг., Сл. ПЗБ). Укр. сусі́лка ’лядзяш’, рус. сусо́ла ’неахайніца’, сусо́ля ’той, хто сусліць’, сусо́лить. Да сусліць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Апалю́к ’ручка касы’ (ДАБМ), палю́к, палю́х, палец (ДАБМ, 831). Перанос назвы пальца (параўн. укр. дыял. палець ’зубец на шасцярні’) па знешняму падабенству ці паралельнае ўтварэнне (параўн. паля, укр. дыял. палюх ’слуп’). Магчыма, кантамінацыя з аплік, аплюк ’гаплік’ (не толькі ў вопратцы; форма аплюк садзейнічала выкарыстанню формы з пачатковым а‑), гаплюк ’гак да гною’ (Смул., 75).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
указа́льны Zéige-; Ánzeiger-;
указа́льны па́лец Zéigefinger m -s, -;
указа́льная стрэ́лка Zéiger m -s, -;
указа́льны займе́ннік грам Demonstratívpronomen n -s, - і -mina, hínweisendes Fürwort
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
цюхця́й, ‑я, м.
Разм. неадабр. Непаваротлівы, няспрытны, абыякавы да ўсяго чалавек; няўклюда. [Дуня:] Ды хіба з такой галавой і ў тваіх гадах можна супакоіцца на тым, што ёсць? Эх ты цюхцяй! Губарэвіч. Колькі думалася [Галіне] пра тое, што там за вясковыя хлопцы. Дзікія і дзікаватыя. Цюхцяі... Ажно на табе. Самаму першаму палец у рот не кладзі. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абабі́ць, -б’ю́, -б’е́ш, -б’е́, -б’ём, -б’яце́, -б’ю́ць; -бі́ты; зак., што.
1. Удараючы, прымусіць адпасці што-н., ачысціць ад чаго-н., атрэсці (разм.).
А. яблыню.
2. Пашкодзіць паверхню чаго-н.
А. палец.
А. тынк.
3. Прыбіць, пакрыўшы, абцягнуўшы чым-н.
А. дзверы дэрмацінам.
4. Зрабіць прыгодным для язды.
А. дарогу.
◊
Абабіць капейку (разм.) — зарабіць грошай.
|| незак. абабіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і абіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1—3 знач.).
|| наз. абабіва́нне, -я, н. і абі́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прыці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні́; -нуты; зак., каго-што.
1. Націснуўшы, наблізіць да чаго-н.; прычыніць боль, націснуўшы чым-н., заціснуўшы дзе-н.
П. дзіця да грудзей.
П. палец дзвярамі.
2. перан. Стварыць суровыя, неспрыяльныя ўмовы, абмежаваць у чым-н., пазбавіць магчымасці адмаўляць што-н., адпірацца ад чаго-н. (разм.).
П. гультаёў. П. каго-н., каб той усё расказаў.
|| незак. прыціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. прыціска́нне, -я, н. і прыці́ск, -у, м. Прыцісканне павязкі да раны. Прыціск пячаткі да дакумента. Прыціск абібокаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
нарва́ць I сов.
1. нарва́ть;
н. кве́так — нарва́ть цвето́в;
2. (разорвать) нарва́ть;
н. ні́так — нарва́ть ни́ток;
н. папе́ры — нарва́ть бума́ги;
3. (льна, конопли) натереби́ть, надёргать;
4. разг. (о ветре) нагна́ть;
ве́цер ~ва́ў дажджу́ — ве́тер нагна́л дождя́
нарва́ць II сов. (о нарыве) нарва́ть;
па́лец ~ва́ў — па́лец нарва́л
нарва́ць III сов., разг. наблева́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
впи́тьсяI сов.
1. упі́цца, прысмакта́цца; (глазами) утаро́піцца;
пия́вка впила́сь в те́ло п’я́ўка ўпіла́ся ў це́ла;
впи́ться глаза́ми (в кого-л.) утаро́піцца вача́мі (у каго-небудзь);
2. (врезаться) урэ́зацца, уе́сціся; (воткнуться) уваткну́цца, убі́цца, уле́зці;
ни́тка впила́сь в ру́ку ні́тка ўе́лася ў руку́;
була́вка впила́сь в па́лец шпі́лька ўваткну́лася (убі́лася, уле́зла) ў па́лец.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
пігме́й, ‑я, м.
1. Прадстаўнік карлікавых плямён Цэнтральнай Афрыкі, Паўднёва-Усходняй Азіі і Акіяніі. // Пра чалавека маленькага росту. Комін відаць на многа кіламетраў навокал. Акурат — строгі палец велікана, што паказвае пігмеям на вечнае неба. Бядуля. // Пра прадмет, жывёліну, расліну вельмі малых памераў.
2. Нікчэмны, абмежаваны чалавек. Згіньце, Пігмеі і душагубы, Аматары склок І майстры інтрыжак. Кірэенка.
[Грэч. pigmáios — велічынёй з кулак.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)