эмпірыясімвалі́зм, ‑у, м.

Суб’ектыўна-ідэалістычны напрамак у рускай філасофіі 20 ст., які адмаўляе аб’ектыўнасць знешняга свету і сцвярджае, што ўяўленні і паняцці — не адлюстраванне рэальных рэчаў у свядомасці, а толькі сімвалы, умоўныя знакі нашых адчуванняў.

[Ад грэч. empeiría — вопыт і symbolon — умоўны знак, прыкмета.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пралама́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ло́міцца; зак.

1. Ламаючыся, утварыць у сабе адтуліну, дзірку.

Лёд быў тонкі і праламаўся.

2. Змяніць свой напрамак пры пераходзе з аднаго фізічнага асяроддзя ў другое (спец.).

Сонечны прамень праламаўся ў прызме.

|| незак. прало́млівацца, -аецца (да 1 знач.), прало́мвацца, -аецца (да 1 знач.) і праламля́цца, -я́ецца (да 2 знач.).

|| наз. праламле́нне, -я, н. (да 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

пралама́ць, -амлю́, -о́міш, -о́міць; -амі; -ама́ны; зак., што.

1. Зрабіць дзірку, пралом, прабіць наскрозь.

П. сцяну.

П. чэрап.

2. Змяніць напрамак пры пераходзе з аднаго фізічнага асяроддзя ў другое.

Прызма праламала сонечны прамень.

|| незак. прало́мліваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 знач.), прало́мваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 знач.) і праламля́ць, -я́е (да 2 знач.).

|| наз. прало́м, -у, м. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

галс, ‑а, м.

1. Снасць паруснага судна, якой прымацоўваецца да мачты ніжні пярэдні вугал косага паруса.

2. Напрамак руху судна адносна ветру. Правы галс. Левы зале. Змяніць галс.

3. Адрэзак шляху судна ад павароту да павароту.

[Гал. hals.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзвы́нкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Утвараць высокія звінючыя гукі (пра шкло, метал, насякомых і пад.). Жаласна дзвынкала шкло. Лынькоў. Калі кулі дзвынкалі зусім блізка, .. [Пятро] кідаўся ўбок, крыху мяняў напрамак, каб збіць кулямётчыка з прыцэльнай стральбы. Новікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

úmleiten

vt (з)мяня́ць напра́мак (ракі)

den Stráßenverkehr ~ — накірава́ць ву́лічны рух па но́вым маршру́це

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

направле́ние ср.

1. (действие) накірава́нне, -ння ср., накіро́ўванне, -ння ср., скірава́нне, -ння ср., скіро́ўванне, -ння ср.; см. напра́вить​ 1;

2. (линия движения, идейная устремлённость) кіру́нак, -нку м., напра́мак, -мку м.;

направле́ние ума́ кіру́нак ро́зуму;

по направле́нию к… у кіру́нку да…;

дава́ть направле́ние дава́ць кіру́нак (напра́мак);

направле́ние враще́ния мат. кіру́нак вярчэ́ння;

3. (общественное течение, группировка) кіру́нак, -нку м.;

4. (документ) накірава́нне, -ння ср.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

інтэ́нцыя

(лац. intentio = імкненне)

намер, мэта, напрамак або накіраванасць свядомасці, волі, пачуцця на які-н. прадмет.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

мадэрні́зм, ‑у, м.

1. Варожы рэалізму напрамак у літаратуры і мастацтве 19 — пачатку 20 стст., характэрнымі рысамі якога з’яўляюцца дэкадэнцтва і містыцызм.

2. Умоўны тэрмін, прыняты для абазначэння розных сучасных напрамкаў нерэалістычнага мастацтва (сюррэалізму, экзістэнцыялізму і інш.).

[Фр. modernisme ад moderne — самы новы, сучасны.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Старана́ ‘бок’; ‘напрамак свету’, ‘край, краіна’, ‘бок (у судзе)’, ‘бок (у адзенні)’, ‘бок гумна; прыстаронак’ (ТСБМ, Ласт., Стан., Байк. і Некр., Сл. ПЗБ), сторона́ ‘бок, бакавіна’, ‘край, мясцовасць’ (ТС), ст.-бел. сторона ‘край, краіна’, ‘напрамак’, ‘супрацьстаўныя групы’, ‘юрыдычная асоба’ (Сташайтэне, Абстр. лекс., 69). Параўн. укр., рус. сторона́, стараж.-рус. сторона, польск., в.-луж., н.-луж. strona, палаб. stárna, чэш., славац. strana, серб.-харв. стра́на, славен. strána, балг. страна́, макед. страна, ст.-слав. страна. Прасл. *storna утворана з суф. ‑na ад прасл. *sterti (гл. прасціраць), якое, у сваю чаргу, ад і.-е. *ster‑ ‘тс’. Гл. Слаўскі, SP, 1, 116; Шустар-Шэўц, 1364–1365; Бязлай, 3, 323. Роднасныя лат. stara ‘паласа’, ст.-інд. str̥ṇā́ti, str̥ṇā́ti ‘разлёгся’, лац. sternō ‘рассыпаць, распасцерці’, sternere ‘сыпаць, сцяліць’. Гл. Фасмер, 3, 768 з літ-рай; Глухак, 586–587.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)