калчада́н, ‑у, м.

Агульная назва мінералаў, якія з’яўляюцца сярністымі, мыш’яковістымі, а таксама сурмяністымі злучэннямі металаў (жалеза, медзі і інш.). Серны калчадан. Жалезны калчадан. Медны калчадан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

каро́зія, ‑і, ж.

1. Разбурэнне металаў пад уздзеяннем асяроддзя — газаў, вільгаці, хімічных рэчываў. Карозія жалеза.

2. Частковае разбурэнне горных народ пад уздзеяннем вады. Карозія глебы.

[Ад лац. corrosio — раз’яданне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

электраліты́чны, ‑ая, ‑ае.

Спец. Звязаны з прымяненнем электролізу. Электралітычнае храміраванне інструмента. // Прызначаны для электролізу. Электралітычная ванна. // Які атрымліваецца ў выніку электролізу. Электралітычнае жалеза. Электралітычны цынк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вальцава́ць (БРС), вальцаваць (жалеза) (КТС), вальцы (БРС, Інстр. III). Да ням. walzen ’вальцаваць, пракатваць’, перааформленага на славянскай глебе з дапамогай суфікса ‑ава. Магчыма, праз польскае пасрэдніцтва (польск. walcować). Параўн. Шанскі, 1, В, 14–15.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

анама́лія, ‑і, ж.

Адхіленне ад нормы, ад агульнай заканамернасці, ненармальнасць. Анамаліі ў развіцці арганізма.

•••

Магнітная анамалія — адхіленне магнітнай стрэлкі пад уплывам скрытых у зямлі мас жалеза.

[Грэч. anōmalia — няроўнасць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ко́бальт, ‑у, М ‑льце, м.

1. Хімічны элемент, серабрыста-белы метал з чырванаватым адлівам, цвярдзейшы за жалеза.

2. Цёмна-сіняя фарба, у састаў якой уваходзіць кобальт.

[Ням. Kobalt.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

надкляпа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Падоўжыць, прыкляпаўшы што‑н. да чаго‑н. Надкляпаць ліст жалеза. // Прырабіць што‑н. да чаго‑н. кляпаннем. Надкляпаць калена трубы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ру́дня ’прамысловае прадпрыемства, дзе здабывалі або плавілі руду’ (ТСБМ, Нас.), ’месца выплаўкі жалеза’ (ТС), рудня́, ру́дніца ’тс’ (Ласт.), руднікі́ ’жыхары вёскі Рудня’ (ТС). Ад руда (гл.) як судня ’месца, дзе быў суд’, пчольня, кветня ’кветнік’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

чыгу́н, -у́ і -а́, м.

1. -у́. Сплаў жалеза з вугляродам, больш крохкі, менш коўкі, чым сталь.

Выплаўка чыгуну.

2. -а́. Гаршчок з такога сплаву.

Паставіць ч. у печ.

|| памянш. чыгуно́к, -нка́, мн. -нкі́, -нко́ў, м. (да 2 знач.) і чыгу́нчык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 2 знач.).

|| прым. чыгу́нны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

кро́кус, ‑у, м.

1. Травяністая паўднёвая расліна сямейства касачовых; шафран (у 1 знач.).

2. Парашок вокісу жалеза шафранавага колеру, які скарыстоўваюць для паліроўкі шкла, металаў і пад.

[Лац. crocus.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)