1. Дакумент, які пацвярджае тыя або іншыя правы і паўнамоцтвы прад’яўніка. Дэпутацкі мандат. □ [Мілоўскі] заявіў, што ён хоча быць у ліку мабілізаваных [на харчразвёрстку], на што і атрымаў згоду. Як нарада скончылася, Мілоўскі ўзяў мандат і пайшоў дадому.Галавач.
2. Права кіраваць былой калоніяй Германіі або некаторай часткай тэрыторыі былой Асманскай імперыі, якое давалася Лігай нацый пасля першай сусветнай вайны краінам-пераможцам.
[Лац. mandatum — даручэнне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запрацава́цца, ‑цуюся, ‑цуешся, ‑цуецца; зак.
1. Захапіўшыся работай, забыцца пра час. Зося гэтак шчыра запрацавалася, што не [ў]бачыла, як яе агарнула ноч.Чарот.
2. Стаміцца ад працяглай або цяжкай работы. [Бацька] застаў Колю за сталом, з апушчанай на рукі галавой. «Запрацаваўся, бедны... — паспачуваў бацька. — Відаць, памногу задаюць».Якімовіч.Тыдні цераз два Прыбыў з камандзіроўкі ён дадому. Змарнелы, замучаны, вядома, Баліць спіна і галава. І дзіўнага няма — запрацаваўся.Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рышту́нак, ‑нку, м.
1.зб. Набор, сукупнасць прадметаў, прыстасаванняў, неабходных для якой‑н. дзейнасці, занятку, работы. Рыбацкі рыштунак. Вадалазны рыштунак. Паходны рыштунак. □ [Лапецька] як апантаны імчаўся дадому, хапаў свой паляўнічы рыштунак і неўзабаве на бліжэйшым балоце ці ў лесе грымела сапраўдная кананада.Паслядовіч.
2.Абл. Рыштаванне. Колькі ні намагаўся пан адбудавацца, нічога з гэтага не выйшла — як толькі з пабудоў здымалі рыштункі, зноў усё з’ядаў ненажэрны агонь.Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
home4[həʊm]adv.
1. до́ма; дамо́ў, дадо́му, даха́ты;
Is she home yet? Яна дома?
2. у цэль, у са́мую кро́пку;
The remark went home. Заўвага патрапіла ў цэль.
♦
bring/come home to smb. тлума́чыць каму́-н., даво́дзіць да свядо́масці каго́-н., дахо́дзіць да чыёй-н. свядо́масці;
hit/strike home зразуме́ць, дапя́ць; дайсці́ (да чыёй-н. свядомасці)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
remember[rɪˈmembə]v.
1. успаміна́ць, узга́дваць, прыга́дваць;
I remember my father bringing home a huge Christmas tree. Я ўзгадваю, як мой бацька прыносіў дадому вялікую калядную ёлку.
2. па́мятаць, захо́ўваць у па́мяці
3. не забыва́ць, мець на ўва́зе;
Remember to turn out the light. Не забудзьце выключыць святло.
♦
be remembered for smth./as smth. прасла́віцца чым-н.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
zu j-m ins Haus ~ — нечака́на прыйсці́ да каго́-н. дадо́му
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
плаксі́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які часта плача. [Галя:] — Ідзіце, ідзіце ўжо дадому, а то сын прачнецца і хопіцца, што няма бацькі, плакаць будзе. Можа, ён у вас вельмі плаксівы?Сабаленка.
2. Такі, які бывае пры плачы; падобны да плачу. Плаксівы голас. □ І Раман, адразу зрабіўшы плаксівы выраз твару, паплёўся ў кватэру.Ваданосаў.
3. Які любіць скардзіцца, наракаць. Дарэмна Апанас наракаў на сваю долю. Дачка яго была не з плаксівых.Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аха́пак, ‑пка, м.
Такая колькасць чаго‑н., якую можна панесці, абхапіўшы дзвюма рукамі; абярэмак. Непадобна было, што і.. [Лінкевіч] часам нёс дадому ахапак калгаснай саломы ці канюшыны, а траплялася — і сноп.Дуброўскі.Толя ідзе да вогнішча з маленькай сякерай у руцэ і з ахапкам сушняку.Брыль.Калі паліцэйскі завярнуў на другі бок саставу, чыгуначнік з сілай адсунуў дзверы ў вагоне, схапіў у ахапак Валодзю і кінуў яго туды.Данілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сасма́глы, ‑ая, ‑ае.
1. Зняможаны, змучаны ад смагі, гарачыні. [Хлопцы] прышкандыбалі дадому змучаныя і сасмаглыя.Ваданосаў.Пап’е сасмаглы падарожнік, Асушыць конь сваё карыта, А восень агалосіць пожні Птушыным развітальным крыкам.Вітка.
2. Перасохлы (пра губы, горла, рот). [Яўхім] выцер пачарнелыя, сасмаглыя губы, зморана супакоіў: — Духата.Мележ.// Вялы ад недахопу вільгаці (пра траву і пад.). Сасмаглыя пасевы з неба Адразу ўбачыла яна [навальніца] І прагрымела: — Дождж ім трэба, Жаўцее лён і збажына!Смагаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВАЙНА́ МАСКО́ЎСКАЙ ДЗЯРЖА́ВЫ З ВЯЛІ́КІМ КНЯ́СТВАМ ЛІТО́ЎСКІМ 1534—37,
вайна за аб’яднанне ўсх.-слав. зямель у складзе Маскоўскай дзяржавы, за землі, страчаныя ў час папярэдніх войнаў. У жн. 1534 корпус на чале з І.Вішнявецкім накіраваны на Смаленск, а корпус А.Неміровіча — у Северскую зямлю. Першы не здолеў авалодаць горадам, другі заняў толькі Радагошч. Зімой маскоўскае войска папаліла і зруйнавала на Беларусі неўмацаваныя гарадкі, але пад вясну вярнулася дадому. У 1535 паспалітае рушэнне ВКЛ злучылася з польскім войскам і накіравалася ў Северскую зямлю, дзе заняло Гомель, Почап, Радагошч, Старадуб. У чэрв. 1535 маскоўскія войскі зноў напалі на ВКЛ, спалілі Крычаў, Дуброўну, Оршу. Неўзабаве войскі ВКЛ адступілі з Северскай зямлі, пакінуўшы за сабой толькі Гомель. У канцы зімы 1536 невял. сілы ВКЛ спрабавалі захапіць Себеж. Летам 1536 маскоўскія войскі разгарнулі ваен. дзеянні ў бел. Падняпроўі, але былі разбіты пад Крычавам. У лют. 1537 дасягнута пагадненне: Гомель застаўся ў ВКЛ, Себеж і Завалочча перададзены Маскоўскай дзяржаве, астатнія межы засталіся нязменныя.