1. Ліцца, біць маленькімі струменьчыкамі. У ранішняй цішыні чуваць, як са звонам цыркае ў даёнкі малако.Дуброўскі.Густы дробны дожджык цыркае зверху, цягнецца золкай павуцінай.Бядуля.//каго. Абл. Даіць. Маці ў хляве цыркала.. карову ды ўсё прыгаварвала, каб тая добра стаяла на адным месцы.Каваль.
2. Пляваць цераз зубы. Андрэй.. цыркаў праз зубы ў агонь.Пташнікаў.З-за трактара паяўляецца Хведар. Ён стаіць, адставіўшы нагу, раз-пораз цыркае слінай.Асіпенка.
3. Стракатаць (пра насякомых, птушак). Спалохана цыркалі і зноў змаўкалі сонныя птушкі.Курто.Стаяла цішыня, толькі цыркалі конікі і ледзь чутна шапацела трава.Федасеенка.
4. Даваць, выдаваць, важыць патроху, невялікімі порцыямі. Сястра трохі памагае, але што — цыркае па кропельцы.Янкоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Здуду́ліцца ’скурчыцца’ (Сл. паўн.-зах.). Рус.тул.издудо́лить ’высмактаць, змучыць’, славац.zdudliť ’скурчыць’, zdúdliť sa, zdudliť sa ’скурчыцца’. Параўн. рус.дыял.дудо́лить(ся) ’піць, ссаць многа, доўга’, славац.dudlať ’выдаваць гукі булькання’, ’мармытаць’, рус.смал.дудо́ля ’дзіця, што яшчэ ссе’. Насуперак Фасмеру (1, 550) звязана, відаць, з дуда (гл.) (якое ў дыялектах мае значэнне ’соска’ (кур.) звязана з рус.дыял.дудить ’доўга і многа смактаць’), з суф. ‑уля/уль (Сцяцко, Афікс. наз., 67) ад дзеяслова ўтвараецца назоўнік *дуд‑уля/*дуд‑уль, на базе гэтага дзеяслоў *дудуліць, адкуль з прэфіксам з‑ (< jьz‑) *здудуліць ’выссаць’ > ’зрабіць скурчаным’, адкуль здудуліцца ’скурчыцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Плю́скат ’шум ад удару чым-небудзь па вадкасці або наадварот’ (ТСБМ). Да плю́скаць1 (гл.). Назоўнікі на *‑ot‑ъ утвараюцца часцей за ўсё ад дзеясловаў, якія абазначаюць гукі. Сюды ж плюскаце́ць ’хлюпаць (пра ваду ў ботах)’ (Сцяц.), плюската́ць ’плёскаць (аб хвалях)’ (Шат.), ’плёскацца’ (астрав., Сцяшк. Сл.), ’распырсквацца, вылівацца’ (ТСБМ). Параўн. польск.pluskot ’пляск’, ’плёскат’, ’лопат’, pluskolać ’выдаваць пляск’, ’ударыць з пляскам’, ’плёскацца’, укр.плюскота ’пляск’, плюскотати ’плёскаць’, н.-луж.pluskot ’пляск, плёскат, журчанне’, pluskotaś ’плёскаць, журчаць’, в.-луж.pluskolać ’тс’, чэш.pliskotati ’пра моцны дождж’, паўд.-чэш.pluskotati ’тс’, макед.плускот ’манатонны шум дажджу’, ’патрэскванне агню’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́тар ‘трэск’, ‘рэха’: як даў, аж трэтар пайшоў (Касп.; полац., Волк.; в.-дзв., Шатал.), ‘водгалас, водгук, розгалас’ (Вушац. сл.; полац., Нар. лекс.), ‘шум, гвалт, піск’ (рас., Шатал.). Ca ст.-польск.treta, treter ‘шум, шуміха, гармідар, замяшанне, блытаніна, разброд’ (XVI ст.), якое разглядаецца як метафарычнае да першаснага treta ‘рынак, рыначная плошча’, што да ням.tret ‘тс’ (Вінцэнц). Няпэўна. Відаць, не звязанае са ст.-слав.тръторъ (трътъръ), што перадавала грэч.ταρταρος ‘апраметная, пекла’ (СССл.), аднак, паводле Рачавай (Slavia, 79, 1, 106), роднаснае ц.-слав.трътрати ‘выдаваць гук’, балг.търторя ‘балбатаць, мармытаць’, славен.triráti ‘тс’ і іншым гукапераймальным дзеясловам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
áuflegen
vt
1) накла́дваць
2) выдава́ць, выпуска́ць (кнігу)
3) выстаўля́ць, выклада́ць (для паказу)
4) усклада́ць, наклада́ць
j-m éine Stráfe ~ — накла́сці пакара́нне на каго́-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
squeal
[skwi:l]1.
v.i.
1) вішчэ́ць, пішча́ць
2) верашча́ць
3) нарака́ць; ныць
4) Sl.выдава́ць дано́счыка
2.
n.
1) віск -у m. (сьвіньні́); піск -у m.
2) informal
а) дано́с -у m.
б) стука́ч -а́m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
hínstellen
1.
vt
1) паста́віць (туды)
2) паказа́ць, асвятлі́ць (факт)
2.
(sich)
1) станаві́цца; размяшча́цца, ата́барыцца
2) (als A) прыкі́двацца (кім-н.), выдава́ць сябе́ (за каго-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
dole
I[doʊl]1.
n.
1) мі́ласьціна f.
2) мала́я ча́стка
3) грашо́вая дапамо́га беспрацо́ўным
4) Archaic до́ля f., кон -у m.
2.
v. t.
1) дава́ць пада́чку, мі́ласьціну
2) выдава́ць малы́мі ча́сткамі
II[doʊl]
Archaic
го́ра n., сму́так -ку m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ГЕЛЬВЕТЫ́ЧНАЯ РЭСПУ́БЛІКА,
унітарная рэспубліка, якая існавала на тэр. Швейцарыі ў 1798—1803. (Пад уздзеяннем Французскай рэвалюцыі 1789—99 у шэрагу кантонаў Швейцарыі пачаліся нар. хваляванні, якія дасягнулі асаблівага размаху ў 1798.) 5.4.1798 франц. войскі занялі г. Берн. Старая канфедэрацыя распалася, 12 крас. ў г. Аараў абвешчана «адзіная і непадзельная Гельветычная рэспубліка» з канстытуцыяй накшталт франц. 1795. У выніку Швейцарыя станавілася унітарнай дзяржавай: кантоны страцілі права мець свае ўрады, выдаваць законы і ператвараліся ў правінцыі. Заканад. ўлада перадавалася Вялікаму савету і Сенату, выканаўчая — Дырэкторыі. Усе грамадзяне ўраўнаваны ў паліт. правах. Адменены ўсе саслоўныя адрозненні, абвешчана свабода сумлення, друку, гандлю, рамяства. Разам з тым краіна трапляла ў поўную залежнасць ад Францыі. Уцягненне Гельветычнай рэспублікі ў вайну з 2-й антыфранц. кааліцыяй выклікала шырокія нар. хваляванні і абвастрыла барацьбу паміж «патрыётамі», якія падтрымлівалі унітарную рэспубліку, і рэспубліканцамі — прыхільнікамі федэралісцкага прынцыпу. 19.2.1803 Напалеон выдаў т.зв. «Акт аб медыяцыі», паводле якога Швейцарыя вярталася да старога кантоннага парадку і станавілася саюзам дзяржаў.