rise1 [raɪz] n.
1. (in) павелічэ́нне, павышэ́нне;
There has been a rise in the number of the unemployed lately. Апошнім часам колькасць беспрацоўных павялічылася.
2. BrE прыба́ўка (да заробку)
3. невялі́кае ўзвы́шша, узго́рак
4. пад’ём (у розных знач.)
5. усхо́д, узыхо́д (сонца, месяца)
6. узнікне́нне, пача́так, пахо́джанне
♦
get a rise out of smb. раздражні́ць каго́-н.; вы́весці каго́-н. з сябе́
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
лю́дзі, людзе́й, Д лю́дзям і людзя́м, Т людзьмі́; М лю́дзях і людзя́х.
1. мн. да чалавек; ужыв. таксама для абазначэння асоб, якія належаць да пэўнага асяроддзя, групы.
Л. рады лету, а пчолы цвету (прыказка). Л. навукі.
Маладыя л. (маладыя мужчыны).
2. У ваенным асяроддзі: жывая сіла, салдаты.
Страты ў людзях і тэхніцы.
3. Кадры, працаўнікі.
Інстытуту патрэбны л.
4. Слугі, наймічкі, парабкі (уст).
5. Іншыя, пабочныя асобы (для абазначэння няпэўна дзеючай асобы).
Не хвалі сябе, няхай л. пахваляць (прыказка).
◊
Бываць на людзях — быць сярод людзей.
Вывесці ў людзі — дапамагчы заняць пэўнае месца ў грамадстве.
Выйсці ў людзі — дасягнуць трывалага або высокага месца ў грамадстве.
|| прым. людскі́, -а́я, -о́е.
Людская памяць.
Шчасце людское.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вы́ведзены
1. в разн. знач. вы́веденный; (сооружённый, построенный — ещё) возведённый;
2. уведённый;
3. перен. вы́веденный, удалённый, исключённый;
4. вы́веденный, вы́травленный, изведённый, сведённый, переведённый, истреблённый;
5. вы́веденный, изображённый, пока́занный, предста́вленный;
6. разг. вы́веденный, вы́тянутый;
1-6 см. вы́весці 1-4, 6, 7
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
раскату́рхаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм. Нямоцна штурхаючы, трасучы, абудзіць ад сну, прымусіць прачнуцца. Мікола моцна спаў, праз сон чуў, як званіў будзільнік, але ён не падняўся, а толькі перавярнуўся на другі бок і зноў заснуў. А потым яго раскатурхала жонка. Гаўрылкін. // перан. Вывесці са стану пасіўнасці, разварушыць. [Лабановіч:] — А самае важнае — мы раскатурхалі б соннае балота нашага настаўніцтва, бо жыць так, як жывём мы, адарваныя адзін ад аднаго, жыць без жывой ідэі, .. так жыць нельга. Колас. Толькі самай прыгожай дзяўчыне .. ўдаецца некалькі раскатурхаць Браму. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заключи́ть сов.
1. (в тюрьму и т. п.) пасадзі́ць; зняво́ліць;
2. (сделать вывод) зрабі́ць вы́вад, вы́весці;
3. (окончить) ско́нчыць;
он заключи́л своё выступле́ние призы́вом ён ско́нчыў сваё выступле́нне за́клікам;
4. (договор, мир и т. п.) заключы́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
цярпе́нне н Gedúld f -, Lángmut f -;
вы́весці каго-н з цярпе́ння j-n aus der Fássung bríngen*;
стра́ціць цярпе́нне die Gedúld verlíeren*; aus der Haut fáhren* (разм);
ён стра́ціў цярпе́нне séine Gedúld [sein Gedúldsfaden] ist geríssen;
набра́цца цярпе́ння Gedúld áufbringen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
увести́ сов.
1. паве́сці; (вывести) вы́весці, мног. павыво́дзіць; (отвести) адве́сці, мног. паадво́дзіць; (завести) заве́сці, мног. пазаво́дзіць;
увёл дете́й в лес павёў дзяце́й у лес;
увести́ ло́шадь из коню́шни вы́весці каня́ са ста́йні;
она́ увела́ его́ домо́й яна́ завяла́ (адвяла́) яго́ дадо́му;
2. разг. (похитить) укра́сці; (свести) зве́сці, мног. пазво́дзіць; (отбить у кого-л.) зве́сці, мног. пазво́дзіць; адбі́ць, мног. паадбіва́ць;
увести́ коро́ву укра́сці (зве́сці) каро́ву;
он увёл жену́ у знако́мого инжене́ра ён звёў (адбі́ў) жо́нку ў знаёмага інжыне́ра.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Даі́ць ’даіць’. Рус. дои́ть, укр. доїти, чэш. dojiti, славац. dojiť, польск. doić, в.-луж. dejić, dojić, н.-луж. dojś, балг. доя́, серб.-харв. до̀јити, ст.-слав. доити. Прасл. *dojiti (sę). Агляд форм гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 53–54. Лічыцца каузатывам на ‑iti ад *děti, якое не захавалася, але існаванне якога можна вывесці з аддзеяслоўных вытворных *dětę, *děva. У аснове ляжыць і.-е. *dhē̆(i̯)‑ ’ссаць, карміць грудзьмі’. Роднасныя формы: ст.-інд. dháyati ’ссаць’, лат. dêt ’тс’, гоц. daddjan ’тс’. Гл. Бернекер, 1, 205–206; Траўтман, 51; Фасмер, 1, 522; падрабязна Трубачоў, там жа. Гл. яшчэ Слаўскі, 1, 152.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Напо́й ’пітво’ (Нас.; рэч., Груз.), ’запой’ (Грыг.), ’гарэлка’ (смарг., Сцяшк. Сл.), укр. напій ’напітак’, рус. напой ’напітак; перыяд ап’янення’, польск. napój ’пітво, напітак’, чэш. nápoj ’тс’, славац. napój, в.- і н.-луж. napoj, славен. napoj, серб.-харв. напој балг. дыял. напой ’вадапой’. Аддзеяслоўны назоўнік ад *napoiti ’напаіць’, што да *poiti, *piti (гл. паіць), параўн. навой ад навіць, набой ад набіць і г. д. (Махэк₂, 452; Шустар-Шэўц, 13, 988; Герай–Шыманьска, БЕ, 30, 1980, 2, 153–155). Спроба вывесці ст.-бел. напой ’напітак, пітво’ (1518 г.) са ст.-польск. napój ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 118) цалкам беспадстаўная.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ні́цы ’нізкі, паніклы (звычайна пра дрэва)’ (Сл. ПЗБ, Касп.), ’апушчаны ўніз’ (Сцяшк. Сл.), ’скрытны, пануры’ (Касп., Бяльк.), ’скрытны; хітры, няшчыры’ (Нас.), ’змрочны, пануры’ (ТС), ’подлы, ганебны’ (Ян.), ’пахмурны, непагодлівы’ (Сл. ПЗБ, ТС), укр. ни́ций ’подлы, нізкі, пошлы’, рус. ни́цый ’нізкі, паніклы; подлы’. Параўн. ц.-слав. ниць, прыслоўе ’ніц, ніцма’ і прыметнік ’пахілены ўперад’, усё да *nicь (гл. ніц 1). Спробы вывесці значэнне ’пахмурны, хмурны’ са значэння літ. nykýs ’хмурны’ (Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1972, 1, 80) непераканальныя, бо указанае значэнне натуральна выводзіцца са значэння ’навіслы, змрочны’, фармальна ж беларускае слова не можа быць запазычаннем з літоўскай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)