Verbum

Бі́скуп ’каталіцкі епіскап’ (Нас., Шат., БРС, Гарэц.). Ст.-бел. бискуп (Булыка, Запазыч.). Рус. би́скуп, укр. би́скуп, бі́скуп. З польск. biskup ’тс’ (а гэта з ст.-в.-ням. biscof, можа, праз чэш. мову, гл. Шалудзька, Нім., 22; Брукнер, 27; Слаўскі, 1, 34 і інш.; першакрыніца — грэч. ἐπίσκοπος). Шалудзька, Нім., там жа; Кюнэ, Poln., 44; Рыхардт, Poln., 38. Параўн. яшчэ Бернекер, 58; Фасмер, 1, 168.

Глядзе́ць ’глядзець’. Рус. гляде́ть, укр. гляді́ти, чэш. hleděti, ст.-польск. ględzieć ’тс’. Звычайна параўноўваюць з такімі формамі, як с.-в.-ням. glinzen ’блішчаць’, лат. glenst, glendêt ’глядзець, шукаць’ і інш. Гл. Фасмер, 1, 418; Бернекер, 1, 303; Траўтман, 92–93; Праабражэнскі, 1, 129–130; БЕР, 4, 247–248; Махэк₂, 167. Падрабязны агляд праблематыкі гл. у Трубачова, Эт. сл., 6, 123.

Гру́дзі ’грудзі’. Параўн. рус. грудь, укр. грудь, гру́ди, ст.-польск. grędzi, чэш. hruď, балг. гръд, гърди серб.-харв. гру̑д, гру̑ди, ц.-слав. грꙋдь, грѫдь. Прасл. *grǫdъ. Лічыцца роднасным этымалагічна са слав. *grǫda і *gręda (гл. града́). Назва *grǫdь з’яўляецца слав. інавацыяй (архаічная слав. назва *pьrsь, *pьrsi). Трубачоў, Эт. сл., 7, 148–149; Фасмер, 1, 463; Бернекер, 1, 356; Слаўскі, 1, 342–343.

Грэ́баць, грэбці ’грэбці’. Рус. греба́ть, польск. grzebać, чэш. hřebati, серб.-харв. грѐбати, балг. гре́бам. Прасл. *grebati, *grěbati ’тс’, далей *grebti. Агляд у Трубачова, Эт. сл., 7, 108–109, 109–110. Прасл. *greb‑ да і.-е. *ghrebh‑ (літ. grė́bti ’грэбці’, лат. grebt ’капаць’, ст.-в.-ням. graban ’тс’ і г. д.). Гл. Фасмер, 1, 454; Бернекер, 1, 347–348; Траўтман, 95–96.

До́бры ’добры’ (БРС). Рус. до́брый, укр. до́брий, польск. dóbry, чэш. dobrý, серб.-харв. до̏бар, ст.-слав. добръ і г. д. Прасл. *dobrъ. У аснове ляжыць і.-е. *dhabhro‑ (ад асновы *dhabh‑): лац. faber ’рамеснік’, арм. darbin ’каваль’, ст.-в.-ням. taphar ’моцны; смелы’. Фасмер, 1, 520–521; Трубачоў, Эт. сл., 5, 45–46; Махэк₂, 122; Бернекер, 1, 205; Слаўскі, 1, 151.

Драць ’драць, рваць’ (БРС, Нас., Касп., Шат., Бяльк. і інш.). Рус. драть, укр. дра́ти, польск. drzeć, серб.-харв. дра́ти, ст.-сл. дьрати. Прасл. *dьrati, *derǫ (агляд матэрыялу гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 218): да і.-е. *der‑/*dr‑ (параўн. літ. dìrti, ст.-інд. dr̥ṇâti, грэч. δέρω ’здзіраць’ і г. д.). Параўн. яшчэ Фасмер, 1, 504–505; Бернекер, 1, 185–186; Траўтман, 52.

Дрот ’дрот’ (БРС, Байк. і Некр., Сцяшк., Нас., Касп., Шат., Бяльк. і інш.). Ужо ў ст.-бел. дротъ ’тс’ (з XVI ст., гл. Булыка, Запазыч., 102). Укр. дріт, рус. дыял. дрот. Запазычанне з польск. drót, drut ’тс’ (а гэта з ням. Draht, с.-в.-ням. drât). Фасмер, 1, 542; Брукнер, 95; Кюнэ, Poln., 51; Бернекер, 1, 221; Слаўскі, 1, 170.

Дрыжа́ць, дрыжэць. Рус. дрожа́ть, укр. дрижа́ти, дріжа́ти, чэш. držeti, польск. drżeć. Прасл. *drъzǎti ’дрыжаць’ звязваецца этымалагічна з літ. drugỹs ’ліхаманка’, лат. drudzis. Параўн. Фасмер, 1, 540; Трубачоў, Эт. сл., 5, 138–144; Бернекер, 1, 231; Слаўскі, 1, 175. Бел. форма дрыжа́ць, укр. дрижа́ти тлумачацца спецыфічным фанетычным развіццём (прасл. *‑rъ‑ не пад націскам пераходзіць у бел. і ўкр. мовах у *‑ry‑).

Дух ’дух’. Рус. дух, укр. дух, польск. duch, чэш. duch, балг. дух(ъ́т), серб.-харв. ду̑х, ст.-слав. доухъ. Прасл. *duxъ. Роднасныя формы: літ. daũsos ’паветра’, грэч. θεός ’бог і г. д.’ Аблаўтныя слав. формы: *dъxnǫti. Гл. Фасмер, 1, 556; Траўтман, 65; Бернекер, 1, 235. Падрабязна Трубачоў, Эт. сл. 5, 151–154 (з літ-рай), які зыходзіць з і.-е. *dhou̯so‑.

Душа́ ’душа і да т. п.’ (БРС). Рус. душа́, укр. душа́, польск. dusza, чэш. duše, серб.-харв. ду́ша, балг. душа́, ст.-слав. доуша. Прасл. *duša, вытворнае з суфіксам ‑j‑ ад *duxъ. Магчыма, аднак, што было ўжо і.-е. слова *dhou̯si̯ā (параўн. літ. daũsios ’паветра; рай’, мн. л.). Гл. Фасмер, 1, 556; Бернекер, 1, 239; вельмі падрабязна Трубачоў, Эт. сл., 5, 164.