чарнама́зы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Які мае цёмную скуру, смуглявы. У прыадчыненых дзвярах паказаўся член сельсавета, высокі, хударлявы і чарнамазы. Крапіва. За будкі прывязаны коні, старыя [цыганы] паважна ідуць і кураць, а бойкія, чарнамазыя хлапчукі .. выстаўлялі ручкі і прасілі хлеба. Каваль.
2. Брудны, выпацканы, мурзаты. Ды развеяў настрой чалавеку Качагар, чарнамазы, як чорт... Ён, як прывід, з’явіўся аднекуль, Нахіліўшыся злёгку на борт. Аўрамчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чарні́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да чарніц. Чарнічны куст. □ Дзе ніжэй, па чарналессю, стаялі некранутымі чарнічныя ды буяковыя запаведнікі. Лынькоў. // Прыгатаваны з ягад чарніц. Усе чокнуліся з маладымі і выпілі разведзенага чарнічным сокам спірту з панскага бровара. Грахоўскі. // перан. Падобны на чарніцы, чарніцу. Сказаўшы вам, Аўдотка ж і ратавала Пракопа. То скокам, то бокам, то слязамі, то юрлівымі сваімі чарнічнымі вачыма. Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шво́ран, ‑рна, м.
Жалезны стрыжань, які з’яўляецца вертыкальнай воссю перадка павозкі або паваротнай часткі лакаматыва, аўтамабіля і пад., што забяспечвае паварот на хаду. Конь звярнуў з дарогі, усцягнуў калёсы на пень, сарваў са шворна цялежкі і пакінуў драбіны з Петрусём сярод лесу. Колас. Падгоняць пад кузню благія калёсы — Атосы на гора, Пакрыўлены шворан, Разбіты драбіны Ды колы без шынаў. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
энтузія́зм, ‑у, м.
Высокая ступень натхнення, захаплення, душэўны ўздым. Знімаючы паліто, Лабановіч спытаў Шырокага: — Але не баіцеся вы, Тарас Іванавіч, што прымаеце нас, адшчапенцаў, крамольнікаў, ды яшчэ з такім энтузіязмам? Колас. Поўныя энтузіязму, не спыняючыся ні перад якімі цяжкасцямі, яны [камсамольцы] прымалі самы актыўны і непасрэдны ўдзел у ажыццяўленні планаў індустрыялізацыі, у правядзенні калектывізацыі сельскай гаспадаркі, у вырашэнні задач культурнага будаўніцтва. Машэраў.
[Ад грэч. enthusiasmós — высокая ступень натхнення, душэўны ўздым.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
юна́к, ‑а, м.
Чалавек мужчынскага полу, які не дасягнуў сталасці, малады чалавек, хлопец. Семнаццацігадовы юнак. Юнак-камсамолец. □ Юнакоў, дзяўчат усмешкі ззяюць водбліскам зарніц. Жычка. // перан. Пра дарослага ці пажылога чалавека, поўнага жыццёвых сіл, маладых імкненняў. Прафесару ішоў сорак другі год. Нягледзячы на гэткі ўзрост, ён адчуваў сябе зусім яшчэ юнаком, ды і з выгляду нельга было даць больш трыццаці. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Calamitate doctus sum
Навучаны горам.
Научен горем.
бел. Бяда хоць мучыць, ды жыць вучыць. Калі нацерпішся гора ‒ даведаешся, як жыць.
рус. Беда не страшит, а путь кажет. Беда вымучит, беда и научит.
фр. Être payé pour le savoir (Платить за собственный опыт).
англ. All wisdom you fain you will pay for in gain (За приобретаемую мудрость приходится дорого платить).
нем. Unglück zehrt, Unglück lehrt (Горе подтачивает, горе учит).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
жуть
1. жуда́, -ды́ ж.; жу́дасць, -сці ж.; страх, род. стра́ху м.;
жуть берёт жуда́ бярэ́, страх аго́ртвае;
2. безл., в знач. сказ., прост. страх;
люде́й бы́ло — жуть людзе́й было́ — страх ко́лькі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
воздая́ние ср., уст. падзя́ка, -кі ж., аддзя́ка, -кі ж.; (чести, должного и т. п.) ушанава́нне, -ння ср.; (награда) узнагаро́да, -ды ж.; (отплата) адпла́та, -ты ж.; (возмездие) ка́ра, -ры ж., пакара́нне, -ння ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
пого́да ж. надво́р’е, -р’я ср., мн. нет;
плоха́я пого́да дрэ́ннае надво́р’е;
хоро́шая пого́да паго́да, до́брае надво́р’е;
в хоро́шую пого́ду у паго́ду, до́брым надво́р’ем;
◊
ждать у мо́ря пого́ды сядзе́ць ды на не́ба глядзе́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
поощре́ние ср.
1. (действие) заахво́чванне, -ння ср.; (поддержка одобрением, похвалой) падтры́мка, -кі ж., падтры́мліванне, -ння ср.;
э́та рабо́та заслужи́вает поощре́ния гэ́та рабо́та заслуго́ўвае падтры́мкі;
2. (награда) узнагаро́да, -ды ж.; падтры́мка, -кі ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)