Verbum

пасла́ць¹, пашлю́, пашле́ш, пашле́; пашлём, пашляце́, пашлю́ць; пашлі́; пасла́ны; зак.

1. каго (што). Накіраваць з якім-н. даручэннем, куды-н.

П. дыялектолагаў у экспедыцыю.

П. па доктара.

2. каго-што. Адправіць для дастаўкі.

П. бандэроль па пошце.

3. што. Перадаць, выказаць жэстам, словамі, пісьмова свае адносіны, пачуцці да каго-н. (разм.).

П. паветраны пацалунак.

П. прывітанне.

4. што. Кінуць, накіраваць.

П. мяч у сетку.

5. што. Пасунуць, накіраваць (спец.).

П. корпус улева (пра рух цела).

|| незак. пасыла́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. пасы́лка, -і, ДМ -лцы, ж. (да 1, 2 і 5 знач.) і пасыла́нне, -я, н. (да 1—4 знач.).

бе́гчы, бягу́, бяжы́ш, бяжы́ць; бяжы́м, бежыце́, бягу́ць; бег, -гла; бяжы́; незак.

1. Хутка рухацца, перамяшчацца, рэзка адштурхоўваючыся ад зямлі нагамі.

Б. па вуліцы.

Б. трушком.

2. перан. Імкліва перамяшчацца ў якім-н. напрамку, несупынна цячы патокам.

Кроў бяжыць па жылах.

3. перан. Праходзіць, працякаць (пра час, жыццё).

Бягуць гады.

4. Ратавацца ўцёкамі.

Б. з палону.

5. Пашырацца, даносіцца, далятаць, распаўсюджвацца (пра чуткі, звесткі).

Добрая вестка ляжыць, а дрэнная па дарозе бяжыць (прыказка).

◊

Бегма (бягом) бегчы (разм.) — вельмі спяшацца; не ісці, а бегчы.

Бегчы без аглядкі (разм.) — вельмі хутка бегчы.

Бегчы (ісці) куды вочы глядзяць (разм.) — без пэўнага кірунку, не выбіраючы шляху.

зацягну́цца, -ягну́ся, -я́гнешся, -я́гнецца; -ягні́ся; зак.

1. Зацягнуць на сабе што-н.; туга завязацца.

З. рэменем.

Пятля зацягнулася.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Абвалакаючыся чым-н., пакрыцца цалкам.

Рака зацягнулася тонкім лёдам.

Рана зацягнулася (зажыла, пакрыўшыся скуркай).

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Запаволіцца ў развіцці, працягнуцца да пэўнага часу.

Сход зацягнуўся.

4. Глыбока ўдыхнуць у сябе дым пры курэнні.

5. З цяжкасцю зайсці, дабрацца куды-н. (разм.).

З. дадому.

|| незак. заця́гвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. заця́гванне, -я, н. (да 1—3 знач.) і заця́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж. (да 3 і 4 знач.).

за́яц, за́йца, мн. зайцы́, -о́ў, м.

1. Невялікі звярок з атрада грызуноў, а таксама футра з яго.

Палахлівы як з.

За двума зайцамі пагонішся — ні аднаго не зловіш (прыказка).

2. Безбілетны пасажыр або глядач, што пранік куды-н. без білета (разм.).

Ехаць зайцам (у знач. прысл.).

|| памянш.ласк. за́йка, -і, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.; ужыв. таксама як ласк. зварот да каго-н.) і за́йчык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.; ужыв. таксама як ласк. зварот да каго-н.).

|| прым. зае́чы, -ая, -ае (да 1 знач.).

Заечая натура (перан.: палахлівая).

○

Заечая губа — прыроджанае ненармальнае раздваенне верхняй губы ў чалавека.

змясці́ць, змяшчу́, зме́сціш, зме́сціць; зме́шчаны; зак.

1. каго-што. Умясціць у сабе.

Клуб не мог з. усіх прысутных.

2. каго-што. Знайсці месца для каго-, чаго-н., умясціць унутр чаго-н.

З. усе рэчы ў шафу.

3. каго-што. Даць памяшканне для жылля, месца каму-, чаму-н.

З. прыезджых у гасцініцу.

З. трусоў у клеткі.

4. каго-што. Аддаць куды-н. для якой-н. мэты.

З. хворага ў бальніцу.

З. грошы ў банк.

5. што. Надрукаваць, апублікаваць.

З. аб’яву ў газеце.

6. каго (што). Звольніць з пасады (разм.).

З. загадчыка.

|| незак. змяшча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. змяшчэ́нне, -я, н.

сплы́сці і сплыць, сплыву́, сплыве́ш, сплыве́; сплывём, сплывяце́, сплыву́ць; сплыў, сплыла́, -ло́; зак.

1. Паплысці ўніз па цячэнні, быць знесеным вадой.

Мост сплыў аж да кустоў вербалозу.

2. Сцячы адкуль-н.

Вада з сенажаці сплыла к вечару.

3. Плаўна апусціцца, аддаліцца, адысці і пад.

Пыл сплыў ад дарогі на прысады.

4. перан. Паступова, павольна знікнуць.

З твару сплыла ўсмешка.

5. Мінуць, прайсці (пра час, здарэнні).

Сплыла маладосць, а за ёй і жыццё.

Было ды сплыло (прымаўка).

6. перан. Бясследна прапасці.

Тавар сплыў невядома куды.

Сплылі грошы і няма.

7. Знемагчы ад страты крыві.

С. крывёю.

|| незак. сплыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

узысці́, -ыду́, -ы́дзеш, -ы́дзе; -ышо́ў, -шла́, -ло́; -ыдзі́; зак.

1. Ідучы, падняцца наверх.

У. на ўзгорак.

У. на другі паверх.

2. Ступіць, уз’ехаць на паверхню чаго-н. або ўвайсці, уехаць куды-н.

У. на кладку.

Цягнік узышоў на мост.

У. на двор.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра нябесныя свяцілы: узняцца над гарызонтам.

Сонца ўзышло.

4. Праросшы, паказацца на паверхні глебы (пра пасеянае).

Лубін густа ўзышоў.

|| незак. узыхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць і усхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць (да 1 знач.).

|| наз. узыхо́д, -у, М -дзе, м. (да 1 і 3 знач.) і узыхо́джанне, -я, н. (да 1 і 4 знач.).