Напе́рад ’уперад’ (ТСБМ, Ян.), наперэ́д ’тс’ (ТС), напе́рад, наперэ́д, напярод ’раней’, ’спачатку’ (Жд. 2, Ян., ТС; пруж., Сл. ПЗБ), укр. наперед ’уперад’, ’спачатку’, ’надалей’, рус. наперёд ’раней’, ’спачатку’, ’у будучым’, польск. naprzód ’спачатку’, ’уперад’, серб.-харв. напред ’уперад’, балг. напред ’тс’, макед. напред ’тс’. Са спалучэння *na і назоўніка ў він. скл. адз. л., гл. перад 1, пярод ’пярэдняя частка’; семантыка ’спачатку’, ’раней’, ’надалей’ развілася з прасторавага значэння для абазначэння часу, пры гэтым пунктам адліку можа стаць як мінулы, так і будучы адрэзак часу.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саж ’сажалка’ (Нас.), ’невялікі хлеў’ (Мат. Гом.), ’маленькі хлявок для парасят, які выгароджваецца ў хляве’ (Ян.), ’садок для рыб’ (ТС), ’азярцо паблізу прытока ракі, якое служыць садком для рыбы перад замаразкамі зімой’, ’скрынка для трымання ў рацэ жывой рыбы’ (Яшк.). Укр. саж ’хлеў, дзе зачыняюць жывёліну для адкормлівання’, ’плецены кош для захоўвання злоўленай рыбы’, рус. кур. саж ’хлеў або перагародка для свіней’, польск. sadz ’скрынка з адтулінамі для захоўвання ў вадзе злоўленай рыбы’. Паўн.-прасл. *sadjь < *saditi ’садзіць’, г. зн. ’тое, у што садзяць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сёмуха ‘свята на пяцідзесяці дзень (праз сем тыдняў) пасля Вялікадня’ (ТСБМ, Шат., Др.-Падб., Байк. і Некр., Сержп. Прымхі; Сл. ПЗБ), ‘пятніца сёмага тыдня пасля Вялікадня, Духаўская пятніца’ (Нас.), сёміца ‘тс’ (паст., Сл. ПЗБ), сёмка ‘сёмуха’, ‘субота перад Троіцай’ (глыб., Сл. ПЗБ). Да сёмы (гл.); параўн. рус. семи́к, седми́чник ‘чацвер на сёмым тыдні пасля Вялікадня’ (Праабражэнскі, 2, 224–225; Фасмер, 3, 599). Сюды ж сёмушка ‘галінкі дрэў, маладыя дрэўцы, якімі ўпрыгожваюць на Тройцу хату, падворак’, сёмушнія дзяды́ ‘памінальны дзень праз тыдзень пасля Тройцы’ (Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гумно́
1. Будынак з ёўняй, у якім складваюць збожжавыя снапы, малоцяць; клуня (Жытк., Слаўг., Стаўбц.).
2. Чыстая плошча перад гумном, дзе прасушваюць снапы, сена (Мін. пав. і губ. Шэйн 506).
3. Месца каля тока (гл.) і сяннога хлява, якое парасло травой (Пух. Шат.).
4. Лужок кругом гумна (Віц. Касп.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
тру́сіць
1. разм (палохацца) Angst háben (каго-н, чаго-н vor D), sich fürchten (vor D); féige [kléinmütig] sein;
тру́сіць пе́рад небяспе́кай sich vor der Gefáhr verkríechen*;
2. (сыпкае) schütten vt;
3. (бегчы трушком) tráben vi (h, s);
4. (растрасаць) zerstréuen vt;
5. (трэсці) schütteln vt, rütteln vt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
bücken
(sich) нагіна́цца, згіна́цца, нахіля́цца
sich nach etw. (D) bücken — нагіна́цца за чым-н.
sich vor (D) bücken — кла́няцца каму́-н.; гнуць спі́ну пе́рад кім-н., дагаджа́ць (каму-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Reiz
m -es, -e
1) раздражне́нне
2) узбуджэ́нне
3) прыва́бнасць, чаро́ўнасць;
éinem ~ erlíegen* не ўстая́ць перад спаку́сай;
sie ließ álle ~e spíelen яна́ пусці́ла ў ход усю́ сваю́ чаро́ўнасць [прыва́бнасць]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
паклані́цца, ‑ланюся, ‑лонішся, ‑лоніцца; зак.
1. Зрабіць паклон (як знак прывітання, удзячнасці, павагі, у час малітвы і пад.). — Добры дзень! — сказаў.. [настаўнік], падыходзячы да грамады... Шмат хто з сялян знялі шапкі і пакланіліся... Чарот. — А за тое, што вы мне на старасці такое шанаванне зрабілі, яшчэ раз — шчырае дзякуй! — і .. [Вобрык] пакланіўся ўсёй зале. Дуброўскі.
2. Перадаць каму‑н. паклон, прывітанне; засведчыць каму‑н. сваю павагу. — Сустрэнеш — пакланіся.. [дачцэ] у ногі ад мяне і скажы: бацька вінаваты перад ёю. Бажко. — Не забудзьце пакланіцца сястрыцы! — папрасіла ад сябе гаспадыня. Гартны.
3. Уніжана папрасіць. Васіль жа чакаў, што Аўгіня, прыціснутая нястачаю, засмуткуе па куску хлеба і сама прыйдзе да яго, пакланіцца яму і будзе ўніжацца перад ім. Колас.
4. Выказаць сваім наведваннем асаблівую пашану, павагу, адданасць каму‑, чаму‑н. Ніколі не забудзецца маленькі чэх Урбанэк з кветкамі, які прыйшоў разам з маткаю пакланіцца загінуўшым. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
użalać się
незак.
1. na co przed kim скардзіцца на што каму; бедаваць перад кім аб чым;
2. nad kim/czym шкадаваць каго/што;
użalać się nad sobą — шкадаваць сябе
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
long
I [lɔŋ]
1.
adj.
1)
а) даўгі́, до́ўгі
б) празьме́рна даўгі́, праця́глы
2) даўгі́ (у даўжыню́, паме́рам)
two meters long — даўжынёю два мэ́тры
a speech five pages long — прамо́ва на пяць бачы́наў
3) даўгі́ час
I have not seen him for a long time — Я даўно́ яго́ ня ба́чыў
4) Phon., Gram. даўгі́ (гук)
2.
adv.
1) до́ўга
I can’t stay long — Я не магу́ до́ўга застава́цца
not long — нядо́ўга
2) all night long — усю́ ноч
3) long ago — даўно́
4) даўгі́ час пе́рад ці пасьля́
long since — даўгі́ час пасьля́
long before — даўгі́ час пе́рад, за́даўна пе́рад
not long before — незадо́ўга да
3.
n.
даўгі́ час
for long — на даўгі́ час, надо́ўга
not for long — ненадо́ўга
•
- before long
- So long!
- the long and the short of it
II [lɔŋ]
v.i.
1) мо́цна хаце́ць, пра́гнуць
He longs to go home — Яго́ ця́гне дамо́ў
2) тужы́ць, сумава́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)