Аты́лы ’тоўсты’ (Нас.). З польск. otyły ’тс’, утворанага як аддзеяслоўны прыметнік (ці дзеепрыметнік) з суфіксам ł ад дзеяслова otyć ’патаўсцець’. Корань *ty‑ прадстаўлены таксама ў дзеяслове утыць (Нас.). Гл. тыл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляле́я ’гарлачык жоўты, Nuphar luteum Smith’, (гродз., віц., маг., Кіс.; Др.-Падб., Гарэц., Нас., Дэмб. 1; паст., Сл. ПЗБ), ’гарлачык белы, Nymphala alba L.’ (Нас., Дэмб. 1). Да ліле́й (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нараві́ць ’імкнуцца, намагацца, старацца’ (мін., Жыв. сл.; слонім., Нар. словатв.), ’дагаджаць, гадзіць’ (Нас., Федар., Сцяшк.), ’уступаць, саступаць’ (навагр., З нар. сл.; Юрч.), ’чакаць’: цѣлый часъ норовивъ цебе (Нас.). Гл. нораў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нязы́м (незым) выкл. ’не чапай, не руш; хай, няхай© злуй. ’дапусцім’ (Нас.). Параўн. рус. незым, незымай ’хай, няхай’, што ўказвае на зыходнае замать, бел. займаць ’рухаць’ (Нас.), гл. імаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перажы́гаць ’імгненна абгледзіць у розных месцах’ (Нас.). Да пера- і жыг (гл.). Сюды ж перажы́гнуць ’хутка, імгненна пераскочыць вялікую адлегласць’ (Нас.), утворанае, аднак, пры ад’ідэацыі бел. перажыргнуць, пеража́ргаць < перажарга́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скі́дзень ‘пярэварацень’ (Нас., Байк. і Некр.). Польск. дыял. skidzień ‘ваўкалака’. Ад скіда́цца ‘прымаць іншы выгляд’, ‘ператварацца, пераварочвацца ў ведзьму’ (Нас., Байк. і Некр., ТС), да кідаць (гл.). Параўн. скі́нуцца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тро́жды ‘тройчы, трыкроць’ (Нас., Некр. і Байк.), тро́жджы ‘тс’ (Нас.), ст.-бел. троижды, троижда ‘тс’ (ГСБМ), трежды, трейжды ‘тс’ (Карскі 2-3, 72). Аналагічна да двожды (гл.), падрабязней гл. трыжды.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Абшвы́ргаць ’закідаць (граззю)’ (Нас.). Гл. швыргаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адцы́ркаць ’падаіць’ (Нас., Бяльк.). Гл. цыркаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Арма́та (Нас., Гіст. лекс.). Гл. гармата.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)