(ад лац. cellula = клетка + гр. thele = сасок, адростак)
эпітэлій, які высцілае другасную поласць цела чалавека і жывёл.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
цэцэ́
(афрыкаанс tsetse)
афрыканская жывародная муха, якая корміцца крывёю жывёл і чалавека і з’яўляецца пераносчыкам узбуджальнікаў соннай хваробы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
чум
(комі cum)
лёгкае пераноснае жыллё конусападобнай формы ў некаторых народаў Поўначы, зробленае з жэрдак, абцягнутых скурамі жывёл.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
энтэрабактэ́рыі
(ад энтэра + бактэрыі)
сямейства палачкападобных бактэрый; жывуць пераважна ў кішэчным тракце чалавека і жывёл, вадзе і глебе.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
энтэрако́кі
(ад энтэра- + кокі)
шарападобныя бактэрыі, якія жывуць у кішэчніку жывёл і чалавека і выклікаюць энтэрыты, каліты, эндакардыт.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ую́нм.
1.заал. (рыба) Schmérle f -, -n;
2.перан. (прачалавека, жывёл) Quirl m -s, -e, Wírbelwind m -es, -e;
◊
ві́цца ўюно́м каля́каго-н.разм. um j-n (herúm)scharwénzeln; j-m den Hof máchen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Каці́цца ’нараджаць дзіцянят (пра авечку, казу і некаторых іншых жывёл)’ (ТСБМ, БРС, Касп.), каці́ць ’тс’ (Касп.). Рус.коти́ться ’нараджаць кацянят’; у дыялектах таксама коти́ть, укр.коти́тися, чэш.kotiti se, славац.kotiťsa, польск.kocić się, серб.-харв.kòtiti (se), балг.ко́ти се, славен.kotíti і г. д. Прасл.*kotiti sę ’каціцца’. Этымолагамі выказваецца думка, што першапачаткова дэрывацыя *kotъ → *kotiti (sę) не магла быць рэальнай, таму што мелася на ўвазе не кошка, а, напрыклад, важныя ў гаспадарцы жывёлы. Магчыма, аднак, *kot‑ ’кошка’ было аманімічным з нейкім іншым словам, якое адзначала маладую жывёлу. Трубачоў, Эт. сл., 11, 205, прыводзіць лац.catulus ’дзіцяня, шчаня’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лёгкія, ле́гкіе, лёхкі, лёгкы, лёхке ’орган дыхання’ (ТСБМ, Дразд.; арш., кам., бяроз., КЭС, Сцяшк.), лёгкае (Касп.), лёгкая ’тс’ (Ян.), лёгкія вантробы ’тс’ (Інстр. лекс.). Укр.ле́гкі, лехкі, льо́хкіе, ле́гке, рус.легкие, легкое, ст.-рус.легкоѥ, польск.lekkie, мазав.letka wątroba, н.-луж.laẑke, чэш.мар.ľehčiny ’вантробы’, мар.-славац.ľehké ’лёгкія’. Паўн. прасл. дыялектызм lьgъko‑je, lьgъkije. Генетычна тоеснае з папярэднім словам. Матывацыя назвы: пры разборцы тушы забітай жывёлы, калі ўсе вантробы кладуцца ў цэбар з вадой, лёгкія ўсплываюць. Аналагічна ў іншых мовах: англ.lights ’лёгкія некаторых жывёл’ — light ’лёгкі’, ісп.livianos — liviano (Фасмер, 2, 474; Слаўскі, 4, 132).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Муру́гі ’масць паляўнічага сабакі’ (Інстр. II), ст.-бел.мургъ ’парода сабакі’, якое, паводле Булыкі (Лекс. запазыч., 143), запазычана са ст.-польск.murga, яно ў суч. польск. мове азначае ’назва сабакі’, ’вол любой масці’, ’некультурны чалавек’. Параўн., аднак, укр.мору́гий, муру́гий ’рыжы або цёмна-шэры з цёмнымі палосамі’, муру́га ’шэра-белы вол з больш цёмнымі палосамі’, рус.муругий ’паласаты, з плямамі’, якія ўзыходзяць да прасл.morǫgъ (польск.morąg ’цёмная паласа ў жывёл’, moręgi ’чорны з чырвоным’, славен.maróga ’пляма, паласа’) — усе суадносяцца з мара́ць ’пэцкаць’ (Фасмер, 3, 14). Сюды яшчэ чэш.merhy ’ра́гі — ’палосы на запацелых войнах’, merhovati ’рабіць паласатым’ (Махэк₂, 360).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пільсць1, пілсць ’поўсць, падшэрстак, валасяное покрыва жывёл’ (ТСБМ, Нас., Сл. ПЗБ, Шатал.), пільсьць ’шчацінне (у кабана)’ (лаг., Шатал.), ’воўна горшай якасці’ (Варл.; Бір. Дзярж.), ’поўсць, якая вылезла пры ліньцы’ (Мядзв.), ’ачоскі ад воўны з пылам’ (Шат.), ’вельмі тонкі лямец, які вырабляўся з рознай шэрсці’ (Нас.). Запазычана з польскай pilść ’тканіна з шэрсці ці з воўны, атрыманая шляхам збівання (валяння) яе, лямец’ (Цвяткоў, 59; Кюнэ, Poln., 87). Узыходзіць да прасл.*pьlstь > бел.поўсць (гл.).