куса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; незак., каго-што.

1. Хапаць, раніць зубамі, джалам, прыносячы боль.

Сабака кусае.

2. Захопліваць зубамі, аддзяляць, адкусваць ад чаго-н.

К. хлеб.

К. яблык.

3. перан. Крыўдзіць, дапякаць чым-н.

4. Адразаць кавалачкамі.

К. дрот.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Моцна пячы, раздражняць скуру (пра крапіву і некаторыя калючыя расліны).

◊

Кусаць (сабе) локці — шкадаваць аб чым-н. упушчаным, непапраўным.

|| аднакр. кусану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ і кусну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.

|| наз. куса́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

спелы, ✂, н.

  1. Які паспеў, выспеў, стаў прыгодным для ўжывання.

    • С. яблык.

  2. перан. Які дасягнуў вопытнасці, майстэрства (пра музыканта, артыста, мастака і пад.).

  3. перан. Дасканалы, грунтоўна абдуманы; закончаны.

    • Спелыя думкі.

|| зак. спеласць, ✂.

  • Ідэйная с.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

próbować

незак.

1. спрабаваць;

próbować przejść — спрабаваць прайсці;

2. каштаваць; прабаваць;

próbować jabłko — каштаваць яблык;

3. выпрабоўваць; правяраць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

grate​2 [greɪt] v.

1. це́рці (на тарцы);

grated apple/cheese цёрты я́блык/сыр

2. скрэ́бці, скрабці́, скрэ́баць; скрыпе́ць; скрыгата́ць;

grate one’s teeth скрыгата́ць зуба́мі

3. (on/with) раздражня́ць, дзе́йнічаць на не́рвы;

Her voice grates on me. Яе голас раздражняе мяне.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Ab ovo usque ad mala (Horatius)

Ад яйка да яблык*.

От яйца до яблок.

бел. Ад пачатку да канца. Ад краю і да краю. 3 краю ў край.

рус. От А до Я. От аза до ижицы. От альфы до омеги.

фр. De l’alpha à l’oméga (От альфы до омеги).

англ. From beginning to end (Сначала до конца). From A to Z (От А до Я).

нем. Von A bis Z (От A до Я).

* У старажытных рымлян было прынята пачынаць абед з яіц і заканчваць яго яблыкамі.

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

наливно́й

1. наліўны́;

наливно́е су́дно спец. наліўно́е су́дна;

наливна́я ме́льница (вадзяны́) млын;

наливно́е колесо́ наліўно́е ко́ла;

2. (созревший, сочный, налитой) наліўны́, сакаўны́, сакаві́ты;

наливно́е я́блоко наліўны́ (сакаўны́, сакаві́ты) я́блык.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

скрыва́віць, ‑ваўлю, ‑вавіш, ‑вавіць; зак., каго-што.

Разм. Збіць, зраніць да крыві; пакрыць, запэцкаць кроўю. [Тодар:] — А Голавкокавага быў збілі на горкі яблык .. Скрывавілі ўсяго хлопца як мае быць. Крапіва. [Дубіцкі:] — Тады мяне тапталі нагамі, таварыш Кісялёў, мяне скрывавілі да таго, што я не мог ні ляжаць, ні сядзець. Чарнышэвіч. Раненне ў Міколы было не цяжкае — кантузія і некалькі невялікіх асколкаў парвалі пінжак ды скрывавілі плечы. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

удыхну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што.

1. Набраць у лёгкія паветра пры дыханні. Лена выйшла на веранду, з асалодай удыхнула свежае асенняе паветра. Няхай. [Сусед] узяў антонаўку, пакруціў яе ў руках, удыхнуў пяшчотны пах і зноў паклаў яблык на столік. Васілевіч.

2. перан.; у каго-што. Напоўніць, усяліць, заставіць пранікнуцца чым‑н. Удыхнуць новыя сілы. Удыхнуць надзею. □ [Расія] ўдыхнула ў творчасць Міцкевіча новыя думкі і пачуцці. Лойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

stłuc

зак.

1. разбіць;

stłuc talerz — разбіць талерку;

2. пабіць, набіць;

stłuc na kwaśne jabłko — збіць на горкі яблык

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Спас 1 ‘Збавіцель; адна з назваў Хрыста’, ‘назва кожнага з трох асенніх царкоўных свят’ (ТСБМ), ‘Спас, свята 6/19 жніўня’ (Шат., Сл. ПЗБ, Жыв. сл.), Спас ‘імя аднаго са святых’ (Пятк. 2, Федар. 4), іспас ‘свята’ (Сержп. Прымхі), спасі́цель ‘тс ’ (Ян.), сюды ж спа́саўка ‘пост перад Спасам’ (ТСБМ, Касп., Байк. і Некр., Скарбы, Ян., Сл. ПЗБ), ‘сорт груш (яблык), якія паспяваюць перад Спасам’ (ТСБМ), спа́соўка ‘тс’ (ТС), ‘двухтыднёвы прамежак часу перад і пасля Спаса’ (ТС), спасо́ўкі ‘восеньскія мухі’ (Сл. ПЗБ), ст.-бел. Спас ‘Збавіцель, Хрыстос’. Укр. Спас ‘Збавіцель’, спа́сівка ‘пост у канцы лета’, ‘сорт яблык (груш)’, рус. Спас ‘Збавіцель, Хрыстос’, адкуль Спа́сов день, стараж.-рус. Съпасовъ дьнь (6 жніўня); таксама рус. Спас ‘свята (6/19 жніўня). Ад ст.-слав. съпасъ < съпасти ‘берагчы, ратаваць’, стараж.-рус. съпасти ‘выратаваць’ < прасл. *pasti ‘пасвіць; берагчы’; гл. Фасмер 3, 732), які адзначае тут кальку грэч. σωτήρ ‘Збавіцель’. Гл. таксама ЕСУМ, 5, 366.

Спас 2 ‘ратунак, выратаванне’ (Жд. 3, Ян., Шатал., ТС). Скарочана з спасе́нне (спасе́нье) (ТС, Нас., Шат., Гарэц.) ад спасці́ ‘выратаваць’ (Сл. ПЗБ), што праз царкоўнаславянскую з ст.-слав. съпасти. Гл. папярэдняе слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)