недалёка

1. нареч. недалеко́, недалёко; невдалеке́, неподалёку;

2. в знач. сказ. недалеко́, недалёко;

◊ недалёка адысці́ (адско́чыць) — недалеко́ уйти́;

н. да бяды́ — недалеко́ до беды́;

я́блык ад я́блыні недалёка адко́чваецца (па́дае) — погов. я́блоко от я́блони недалеко́ па́дает

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ціснуць дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. Налягаць сваім цяжарам на каго-, што-н.

    • Ц. пальцам на кнопку званка.
    • Пара цісне на сценкі катла.

  2. пераноснае значэнне: Прыгнятаць, душыць.

    • Боль ціснуў грудзі.

  3. Сціскаць.

    • Крыгі ціснулі лодку.
    • Ц. руку.

  4. Пра абутак, адзежу: быць цесным, сціскаць цела.

    • Чаравікі ц.
    • Пінжак цісне ў плячах.

  5. Настойваць, дамагацца, напіраць, прымушаць.

    • На яго ціснулі, прымушалі завяршаць работу.

  6. Мучыць, турбаваць празмернымі цяжкасцямі.

    • У час вайны людзей ціснуў голад.

  7. Прыціскаць, туліць.

    • Маці ціснула дзіця да грудзей.

  8. Выціскаць.

    • Ц. сок з яблык.
    • Ц. алей.

  9. Пра віно, гарэлку і пад. — рабіць саматужным спосабам, гнаць (размоўнае).

  10. Быць моцным, інтэнсіўным.

    • Мароз цісне.

  11. Старацца закончыць, завяршыць якую-н. творчую работу (размоўнае).

    • Ц. дысертацыю.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

абцерці, абатру, абатрэш, абатрэ; абатром, абатраце, абатруць; заг. абатры; пр. абцёр, ‑церла; зак., каго-што.

1. Выціраючы, зрабіць сухім, чыстым. Узяўшы яблык, Марына абцерла яго ражком хусткі і пачала есці. Кавалёў. Стары паклаў жалеза і абцёр аб фартух рукі. Чорны. Некалькі баравікоў упала з кошыка. [Міколка] падняў іх, старанна абцёр ад пылу, палажыў назад. Лынькоў. // Выціраючы, сцерці што‑н. Яўхім абцёр рукавом пот на лбе і акінуў позіркам двор, шукаючы ценю. Пальчэўскі.

2. Зняць верхні слой чаго‑н. Аб пясок абцёр іржу з яе — І падкова нібы люстраная. Непачаловіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

выкаціцца, ‑качуся, ‑кацішся, ‑каціцца; зак.

1. Коцячыся, выйсці, выпасці адкуль‑н. Мячык выкаціўся на дарогу. Яблык выкаціўся з кошыка. ▪ У старога паволі выкаціліся з вачэй дзве слязінкі. Чорны. // З’явіцца на небе (пра сонца, месяц, зоры). З-за лесу выкацілася сонца, іскрыстае, цёплае. Сачанка. // Выехаць адкуль‑н., куды‑н. З-за рогу борзда і крута выкаціўся з задзірлівым лапатаннем трактар. Шынклер. Брук скончыўся, і воз выкаціўся на дарогу мяккую, з пясочкам. Арочка.

2. Разм. Хутка выйсці, выбегчы адкуль‑н. Андрушка пабег да свайго сябрука Паўліка, свіснуў каля хаты. Паўлік выкаціўся мігам. Лобан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сасок, ‑ска, м.

1. Знешняя частка малочнай залозы млекакормячых і чалавека ў выглядзе шышачкі, з якой дзіцяня ссе малако. Усхваляваная,.. [цётка Зося] хуценька памыла рукі, спаласнула вядро, працерла мокрым ручніком саскі ў каровы. Бялевіч. [Саша] ўзяла малую на рукі, расшпіліла халат, і тая адразу ж знайшла ружовы тугі сасок, смешна зацмокала. Шамякін. На ружовым, нібы кветка-агеньчык, саску блакітнай іскрынкай бліснула кропля малака. Місько.

2. Спец. Дэталь, частка прадмета або прыстасавання ў выглядзе шышачкі, выступу і пад. Сасок баявой лічынкі затвора вінтоўкі.

3. Спец. Месца ўваходжання зрокавага нерва ў вочны яблык.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

смаката, ‑ы, ДМ ‑каце ж.

Разм.

1. Што‑н. смачнае (з яды). І ўсё было такое смачнае, што за вушы, здаецца б, не адцягнуў ад такой смакаты. Сабаленка. Знойдзеш — абмацаеш яблык і ўвап’ешся зубамі ў кіславата-салодкую смакату!.. Брыль.

2. у знач. вык. Пра што‑н. вельмі смачнае; аб’ядзенне. [Мароз:] — Прыязджаем з Іванам Васільевічам — а там ужо стол з місай рыбы. Свежанькая, падсмажаная, масла на ёй кіпіць — смаката. Лобан. І ўсе арэхі спеленькія, жоўценькія, поўненькія, і нават калі пасушацца на печы, дык усё роўна зярняты на ўсю шкарлупку. Раскусіш арэх — а там такая смаката!.. Сачанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вывядзе́нне ср., в разн. знач. выведе́ние; (пятен — ещё) вы́травка ж., удале́ние;

в. скараспе́лых сарто́ў я́блык — выведе́ние скороспе́лых сорто́в я́блок;

в. плям — выведе́ние (вы́травка, удале́ние) пя́тен;

в. фо́рмулы — выведе́ние фо́рмулы;

в. мяча́ з гульні́ — выведе́ние мяча́ из игры́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

miazga

miazg|a

ж.

1. мязга; мякаць;

~a drzewna — папяровая маса;

2. бат. камбій;

~a zębowa анат. пульпа;

zbić na ~ę — збіць на горкі яблык (на порхаўку)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

стяну́ть сов.

1. в разн. знач. сцягну́ць, мног. пасця́гваць;

стя́нуть шине́ль ремнём сцягну́ць шыне́ль рэ́менем;

стяну́ть войска́ к перепра́ве сцягну́ць во́йскі да перапра́вы;

стяну́ть одея́ло со спя́щего сцягну́ць ко́ўдру са спя́чага;

2. (украсть) разг. сцягну́ць, спе́рці;

стяну́ть я́блоко разг. сцягну́ць я́блык;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

шафран, ‑у, м.

1. Культурная расліна сямейства касачовых з лінейным вузкім лісцем і сінявата-фіялетавымі кветкамі; крокус.

2. зб. Высушаныя рыльцы кветак гэтай расліны, якія выкарыстоўваюцца як вострая прыправа, як фарбавальнік харчовых прадуктаў у аранжава-жоўты колер, а таксама прымяняюцца ў парфюмерыі. Масла было такое духмянае і прыгожае з выгляду, што кабеты суседскія, пабачыўшы яго, казалі маёй маме: — Не хочаш праўду сказаць, ты яго шафранам падфарбоўваеш. Дубоўка.

3. Гатунак яблыкаў. Празрысты наліў, васковы шафран, зялёная пуцінка, рабрыстая буйная антонаўка, цёмна-чырвоная «цыганка» і іншыя гатункі яблык.. так густа ўсыпалі галіны, што амаль кожную з іх падтрымлівала падпора. Шамякін.

[Араб. za'frān.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)