кедраўка (Nucifraga caryocatactes), птушка сямейства крумкачовых атрада вераб’інападобных. Пашырана ў цемнахвойных лясах Еўразіі. На Беларусі рэдкая; гняздуецца пераважна ў паўночным і цэнтральным раёнах, у паўднёвых раёнах трапляецца спарадычна; жыве падвід арэхаўка еўрапейская, часам залятае арэхаўка сібірская.
Даўжыня цела да 36 см, маса да 200 г. Дзюба тоўстая, прамая, чорная. Ногі чорныя. Апярэнне буравата-карычневае з белымі плямкамі. На канцы хваста белая паласа. Гнёзды на хвойных дрэвах на вышыні 4—12 м. Яйцы 3—4, радзей 2—6, нясе ў красавіку. Корміцца насеннем кедра, елкі, хвоі, дуба, насякомымі і іх лічынкамі. Разносіць і хавае ў глебе насенне дрэў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Кле́мпа ’павольная (?) жанчына’: «С такою клемпаюніхто не вжэвэ». Параўн. літ.klumpė ’распусніца’ (Сл. паўн.-зах., 474). Параўн., аднак, польск.klępa ’тоўстая неахайная жанчына’, якое можна лічыць непасрэднай крыніцай беларускага слова. Аб польск.klępa гл. Слаўскі, 2, 218–219.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ланды́шчыха ’дужая, мажная жанчына’ (паст., Сл. паўн.-зах.). Утворана ад лантух ’тоўсты, непаваротлівы чалавек’, параўн. шчуч.«Пошла, як лантух — такая громадная баба, тоўстая» (там жа), насуперак А. Грынавецкене (там жа, 616), якая параўноўвае гэту лексему з літ.llnda ’гультай’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пундач ’рыба Cottus gobio Linne’ (басейн Нёмана; Жук., 397; Жукаў, 156); сюды ж пу́нда ’невялікая тоўстая рыбка’ (шальч., Сл. ПЗБ). Паводле Грынавяцкене (там жа), з літ.pundzis ’джгір’, у аснове значэнне ’тоўсты, пузаты’, параўн. літ.дыял.pundzyla ’таўстун, пузан’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
то́ўсты
1. dick; beléibt (прачалавека);
то́ўстая кі́шкаанат. Díckdarm m -(e)s, -därme;
2.у знач.наз.м. Dícke m (sub) -n, -n;
◊
паку́ль то́ўсты ссо́хне, худы́ здо́хне≅ indéssen das Gras wächst, verhúngert der Gaul
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
дубі́наж.
1. (тоўстая палка) Kéule f -, -n; Knüppel m -s, -; Knüttel m -s, -;
сту́кнуць дубі́най mit dem Knüppel dréinschlagen*;
2.перан., разм. (тупы чалавек) Dúmmkopf m -(e)s, -köpfe; Schwáchkopf m; Narr m -en, -en
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ды́шаль
(польск. dyszel, ад с.-в.-ням. dīhsel)
1) тоўстая аглобля, прымацаваная да пярэдняй восі ў параконнай павозцы;
2) жалезны выгнуты прут у плузе, да пярэдняга канца якога прымацоўваецца ворчык.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Клю́ба1 ’кіёк для абапірання пры хадзьбе’ (ТС). Гл. клюбы.
Клю́ба2 ’тоўстая трэска’ (Сл. паўн.-зах., Мядзв., Нар. лекс.). Гл. клюбы.
Клю́ба4 ’прылада для вымярэння таўшчыні цёсу’ (Жд. 2). Гл. клюбы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Дро́нак ’тоўстая палка, якой закрываюць у хляве выхад з дзвярэй; металічны вал, што злучае малатарню з прывадам’ (Сцяц.). Запазычанне (як і дронг ’жэрдка’, гл.) з польск.drąg ’жэрдка і г. д.’ Паколькі drąg вымаўляецца [dronk], то ‑к‑ успрымалася як суфіксальная частка; адсюль форма дро́нак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГРЫБНА́Я КАПУ́СТА,
спарасіс кучаравы (Sparassis crispa), базідыяльны грыб з роду спарасіссям. рагацікавых. Пашыраны па ўсім зямным шары. На Беларусі трапляецца рэдка, занесены ў Чырв. кнігу. Расце ў хвойных лясах, каля асновы ствалоў, радзей на свежых пнях. Выклікае жоўта-бурую гніль каранёў і асновы ствалоў хвоі. Малавядомы ядомы грыб. Пладаносіць у жн. — лістападзе.
Пладовае цела дыям. 10—35 см, масай да 10 кг, круглаватае, моцнагалінастае, мясістае, падобнае да галоўкі цвятной капусты (адсюль назва); у маладых грыбоў белаватае, у старых вохрыстае, светла-карычневае. Тканка белая, валакністая, смакам і пахам нагадвае грэцкі арэх. Ножка кароткая, тоўстая, знаходзіцца ў зямлі. Споры эліпсоідныя, гладкія, жаўтаватыя.