навасе́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да наваселля. Калі ж пакінула арцель Стол навасельны, калі ў хаце У цішыні салдатка-маці Паклала спаць сваіх дзяцей, — Малым прысніўся дзіўны сон. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Масля́нкі ’кветкі сон, Pulsatilla Adans.’ Як укр. масля́нка ’таемнік лускаваты, Lathraea squamaria L.’, ’казялец едкі, Ranunculus acer L.’, ’лілея кучаравістая, Lilium martagon L.’, рус. арл. масло ’тс’. Да ма́сла (гл.). Матывацыя; масла ад кароў, якія паядаюць жоўтыя кветкі, будзе жоўтае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
змары́ць, змару, зморыш, зморыць; зак., каго.
1. Давесці да стану знямогі, стомленасці; знясіліць, стаміць. Нарэшце, дзённыя і начныя турботы змарылі хлопцаў, і яны заснулі так моцна, што, мусіць, цяпер іх не разбудзіў бы ні мароз, ні гром. Маўр. Шыковіч вырашыў гаварыць нядоўга, каб не змарыць і так ужо стомленых за дзень людзей. Шамякін.
2. Адолець (пра сон). Віктар урэшце прымоўк, утуліў галаву ў плечы, і мне здалося, што яго змарыў сон. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
nightmare [ˈnaɪtmeə] n.
1. кашма́р; стра́шны/жу́дасны сон;
Last night I had a nightmare. (Сёння) уночы мне прысніўся кашмар.
2. жах, кашма́р;
the nightmares of war жа́хі вайны́
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
аўчы́на, ‑ы, ж.
Вырабленая авечая шкура. Шапка з аўчыны. // Разм. Кажух. Чуў увосень ён выццё ваўчынае, А вясной — паводак срэбны звон. Ляжа спаць, укрыецца аўчынаю, — Ад самотных дум знікае сон. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дрэ́ма, ‑ы, ж.
Разм. Тое, што і дрымота. Ды гэты лес, хоць ён і немы, Але скрозь ціш халоднай дрэмы, Скрозь гэты мёртвы сон зімовы Вядзе з Міхалам казкі-мовы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пападхо́плівацца, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся, ‑аюцца; зак.
Разм. Падхапіцца — пра ўсіх, многіх. Разведчыкі пападхопліваліся з падлогі, сон з іх як рукой зняло і шчыльнай сцяной акружылі стол, за якім сядзелі дзяжурныя. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
асвяжы́ць, -вяжу́, -вяжы́ш, -вяжы́ць; -вяжы́м, -вежыце́, -вяжа́ць; -ве́жаны; зак.
1. што. Зрабіць свежым (у 3 і 5 знач.), чыстым.
Дождж асвяжыў паветра.
А. фарбы на карціне.
2. каго-што. Аднавіць сілы, вярнуць бадзёрасць каму-н.
Вада асвяжыла мяне, прагнала сон.
3. што. Аднавіць у памяці.
А. веды.
4. што. Папоўніўшы новымі людзьмі, зрабіць больш працаздольным (разм.).
А. калектыў.
|| незак. асвяжа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. асвяжэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перабі́ць², -б’ю́, -б’е́ш, -б’е́; -б’ём, -б’яце́, -б’ю́ць; -бі́; -бі́ты; зак.
1. каго-што. Перарваць чыю-н. гаворку.
П. прамоўцу рэплікай.
2. што. Парушыць натуральны ход, развіццё якіх-н. падзей, з’яў і пад.
П. сон.
П. ход думак.
3. што. Заглушыць, перасіліць.
П. апетыт (сапсаваць апетыт). Дым перабіў пах смалы.
4. Перахапіць у каго-н., не даць другому (разм.).
П. куплю.
|| незак. перабіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сцерагчы́, -рагу́, -ражэ́ш, -ражэ́; -ражо́м, -ражаце́, -рагу́ць; сцяро́г, сцерагла́, -ло́; -ражы́; -ражо́ны; незак., каго-што.
1. Вартаваць што-н.
С. коней.
С. пасевы ад птушак.
2. і з дадан. Уважліва назіраць, наглядаць за кім-, чым-н.
С., каб хто не парушыў парадку ў класе.
3. Высочваць каго-, што-н., падпільноўваць.
Паляўнічы сцеражэ звера.
4. перан. Не даваць парушыць, сачыць за захаванасцю чаго-н.
С. сон дзіцяці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)