пайсці́, пайду́, по́йдзеш, по́йдзе; пайшо́ў, -шла́, -ло́; пайдзі́; зак.

Пачаць ісці (паводле ўсіх знач. дзеясл. «ісці»).

Хлопчык пайшоў (пачаў хадзіць). Пайшоў прэч! (выбірайся).

◊

Калі на тое пайшло (разм.) — калі ўжо так трэба, калі так неабходна.

Так не пойдзе (разм.) — так, пры такой умове нічога не атрымаецца, не выйдзе.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

чува́ць, у форме інф. і ў знач. вык.

1. Можна чуць, чуецца.

Ч., як дождж барабаніць у шыбы.

2. Ёсць звесткі пра каго-, што-н. (разм.).

Што ч. на свеце? Бацька не вярнуўся з вайны, і нічога не чуваць пра яго.

3. Успрымацца органамі пачуццяў.

Ч. пах дыму.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

маўча́ць, -чу́, -чы́ш, -чы́ць; -чы́м, -чыце́, -ча́ць; -чы́; незак.

1. Нічога не гаварыць, не падаваць голасу.

Слухай і маўчы.

2. перан. Не парушаць цішыні, спакою.

Вёска маўчыць.

3. аб чым. Захоўваць што-н. у тайне, не расказваць пра што-н.

Аб гэтай справе лепш м.

|| наз. маўча́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

станда́рт, -у, М -рце, мн. -ы, -аў, м.

1. Тыпавы ўзор, мадэль, якім павінна адпавядаць што-н. сваім памерам, формай, якасцю і пад.

Зацверджаны с. вырабаў.

2. перан. Тое, што не мае ў сабе нічога арыгінальнага, своеасаблівага, творчага.

Дзейнічаць па стандарце.

|| прым. станда́ртны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Суцы́ль ’дачышчаны лён’ (Касп.), суцэ́ль прысл. ’цалкам, нічога не адзяляючы’ (Нас., Байк. і Некр.). Да цэлы. Паводле Борыся (Prefiks., 129), прасл. усх. *sǫcělь < прасл. *cělъ.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адзе́жына, ‑ы, ж.

Адзін з прадметаў адзення. Іван, нічога не кажучы, агарнуў адзежынай худыя, вострыя плечы [Джуліі]. Быкаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разра́ніцца, ‑ніцца; зак.

Абл. Пакрыцца ранамі. [Барташэвіч:] — Я ногі памарозіў .. [Домна:] — Скура-то нічога, абы каб не разраніліся. Лобан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нішто́ ​1, нічо́га, нічо́му, нішто́, нічы́м, ні аб чым, займ. адмоўны.

1. Ні адзін, ніякі прадмет, ніякая справа, з’ява і г. д. Штодня глядзеў я, безнадзейны, На ўсход і захад залаты, Сачыў за небам пільна, дбала, За кожнай хмаркаю на ім, Глядзеў, ці хіліцца ўніз дым, — Дажджу нішто не абяцала. Колас. Не відаць было ні вёскі, якую Сомік хацеў абмінуць, і нічога іншага, на чым магло б спыніцца вока. Крапіва. [Астаповіч] стаяў і не варушыўся. Час для яго цяпер не мераўся нічым. Чорны.

2. у знач. наз. нішто́, нескл., м. Пра каго‑, што‑н., хто (што) нічога сабой не ўяўляе, не мае ніякай цаны. [Лясніцкі:] — Вялікая сіла — мара. Чалавек без яе быў бы нішто. Шамякін.

•••

Без нічога ніякага — без дай прычыны; раптоўна.

За нішто — а) прадаць, купіць за вельмі нізкую цану, вельмі танна; б) без прычыны, без падставы, ні за што.

Звесці на нішто гл. звесці.

Звесціся на нішто гл. звесціся.

Нічога не варты гл. варты.

Нічога не выйдзе гл. выйсці.

Нічога не значыць гл. значыць.

Нічога не зробіш (не папішаш) гл. зрабіць.

Нічога не скажаш гл. сказаць.

Нічога падобнага — выраз рашучага адмаўлення, нязгоды.

нішто́ ​2,

1. прысл. (часта ў спалучэнні са словам «сабе»). Нядрэнна, ніштавата, даволі добра. Кормяць нішто. □ Гэты [чалавек] нішто сабе адзеты, у чорнай кашулі, падпярэзан шырокім поясам. Колас. [Сярго:] А дома як, жывуць нішто? [Мелех:] Нішто... Глебка.

2. безас. у знач. вык. Хоць бы што; не шкодзіць. [Падлетак-дзяўчынка] ужо ў пару з маткай сядзіць за верацяном праз цэлыя зімовыя вечары — і нішто. Зарэцкі.

3. у знач. вык. (часта ў спалучэнні са словам «сабе»). Неблагі, нядрэнны, даволі добры. Ураджай нішто. □ Кабылка была нішто сабе, толькі худаватая. Чарнышэвіч. [Аграном:] — Нішто дзяўчына. Гаспадарлівая, відаць. Пальчэўскі. [Андрэй Барысавіч:] — Дык, кажаш, здароўе, матчына нішто сабе? Мехаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Кантава́цца ’гультаяваць, праводзіць час, нічога не робячы’ (усх.-бел., КЭС). Да кант ’бок, край, рабро’, ’абшыўка’. Перанос значэння паводле падабенства: ’перакочвацца з боку на бок, лежачы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Спры́тна ‘па чарзе, па парадку, адно за адным’ (Арх. Федар.), спрытна́ ‘па парадку (браць)’ (Сцяц. Сл.), ‘суцэльна, нічога не пакідаючы; пагалоўна’ (ашм., Стан.). Да прытны (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)