1. У Старажытнай Русі — начальнік ваеннага апалчэння.
2. Выбарная службовая асоба ад сялян, вясковы старшыня (да рэформы 1861 г.).
3. Галоўны распарадчык у старадаўнім рускім вясельным абрадзе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АТАМА́Н,
1) кіраўнік нерэгулярнага, незалежнага ад дзярж. улады вайск. атрада (часам шайкі разбойнікаў).
2) Вышэйшы начальнік казацкага войска — камандзір (вайсковы, наказны, паходны, кашавы атаман), начальнік казацкай адм.-тэр. адзінкі (аддзела, акружны, станічны, хутарскі атаман) або камандзір падраздзялення (куранны атаман). У Запарожскім казацкім войску існавалі кашавыя і куранныя атаманы, у Данскім — вайсковыя. На пач. 18 ст. атаман у Данскім войску назначаўся ўрадам, з 1723 ён наз. вайсковым наказным атаманам, з 1866 меў правы ген.-губернатара і камандуючага вайсковай акругай. Званне атамана адменена пасля Кастр.рэв. 1917. Адноўлена ў Расіі на пач. 1990-х г. у сувязі з адраджэннем казацкага руху.
3) У грамадз. вайну 1918—20 камандзір у часцях белай гвардыі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АРЭ́ХАЎ Вадзім Іванавіч
(27.12.1902, Віцебск — 27.3.1957),
генерал-лейтэнант інжынерна-тэхнічнай службы (1948). У Чырвонай Арміі з 1924. Скончыў Ваенна-паветраную акадэмію РСЧА імя Жукоўскага (1938). У Вялікую Айчынную вайну з 1941 начальнік упраўлення кадраў ВПССССР. У 1949—53 намеснік начальніка Ваенна-паветранай інжынернай акадэміі імя Жукоўскага.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
санча́сць, ‑і, ж.
Санітарная часць у арміі. [Вера:] Начальнік санчасці загадаў мне даставіць вас [Караневіча] на медпункт.Крапіва.Дзень назад наводчыку пераехала пальцы нагі колам гарматы, і ён ляжаў зараз у палкавой санчасці.Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гарнізо́нм.вайск. Besátzung f -, -en (крэпасці); Garnisón f -, -en, Stándort m -(e)s, -e (горада);
нача́льнік гарнізо́на Stándortälteste (sub) m -n, -n
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ваяво́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, м.
1.Гіст. На тэрыторыі Старажытнай Русі — начальнік войска, кіраўнік горада ці акругі.
2. На тэрыторыі Заходняй Беларусі з 1920 да 1939 года і ў Польшчы — кіраўнік ваяводства.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
2.Разм. Курыць не перастаючы. — Ну, што ты там раскурыўся! — не вытрымаў начальнік. — Давай спрабуй!Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Маёр ’афіцэрскае званне ў арміі, міліцыі, вышэйшае за капітана’ і ’асоба, якая яго носіць’ (ТСБМ), ст.-польск.майоръ ’начальнік’, ’кіраўнік’ (1711 г.). Запазычана з польск.major < ням.Major < ісп.mayor, якое з лац.maior ’большы, старэйшы’ (Булыка, Запазыч., 195; Голуб-Ліер, 299).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ры́га
Ст.-бел.
1. Ліман.
2. Рачное вусце, дзе рака падзяляецца на рукавы пры ўпадзенні ў мора; сутокі ракі.
3. Князь, начальнік, ваявода (Гарб.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
сатра́п
(гр. satrapes, ад перс. sitrab)
1) правіцель правінцыі ў Стараж. Іране;
2) перан. жорсткі начальнік, самадур, дэспат.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)