Вято́х ’апошняя квадра месяца’ (Байк. і Некр., Гар., Інстр. I, Карскі 2-3, Касп., КСП, КТС); ’месяц’ (Шатал.). Слова вядома на большай частцы беларускай тэрыторыі (за выключэннем поўдня). За межамі — рус. дыял. ветох ’тс’ (волх., смал., наўг., гарад., СРНГ); ’месяц’ (смал., СРНГ). Ад vetъxъ са зменай націску пасля субстантывацыі прыметніка (або ў выніку семантычнай кандэнсацыі канструкцыі vetъxъ měsenьcь). Гл. першаснае ветах.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вяту́х ’вятох’ (Бяльк.). Рус. дыял. ветух, вётух, ветух ’месяц; месяц у апошняй фазе’ (калуж., арханг. і інш., СРНГ). Як паказвае геаграфія, бел. слова можа быць і незалежным ад рус. форм. Верагодней усяго вятух — вынік дээтымалагізацыі, калі першаснае вятох стала ўспрымацца як вытворнае з дапамогай суф. ‑ох, які і замяніўся на больш прадуктыўны ‑ух. Адносна апошняга гл. Слаўскі, SP, 74–75.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
во́дблеск, ‑у, м.
Тое, што і водбліск. Ірдзее сцяг чырвоны Як водблескі зарніц. Колас. Месяц свяціўся зялёным водблескам у застылых мёртвых вачах. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
маладзі́к, ‑а, м.
Месяц у першай квадры. Ужо стаяў поўны вечар. Паднімаўся маладзік. Чорны. Празрысты, як ільдзінка, сярпок маладзіка раставаў на небе. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
малале́тні, ‑яя, ‑яе.
Якому нямнога год ад роду. Малалетні сведка. // Які знаходзіцца ў дзіцячым узросце. Свеціць месяц паўночны Па сон малалетняга сына. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
памо́ршчыць, ‑шчу, ‑шыш, ‑шчыць; зак., што.
Наморшчыць, зморшчыць. Вайтовіч хвілінку памаўчаў, паморшчыў лоб і адказаў на просьбу: — Праз месяц які можна наведацца. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ме́сячка, ме́сечка ’гатунак бульбы’, ’радыска’ (Мат. Гом., Ян.; лельч., Жыв. сл.). Да ме́сячны < месяц 1 (гл.): гэтыя культуры вырастаюць у месячны тэрмін.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
host of heaven
1) со́нца, ме́сяц і зо́ркі; нябе́сныя це́лы
2) нябе́сныя анёлы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
вы́зірнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Разм. Выглянуць. [Незнаёмец:] — Вызірні па дарогу і палічы машыны, колькі іх ідзе? Чорны. З-за снежных хмар вызірнуў месяц. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
свіну́х, ‑а, м.
Хлеў для свіней; свінарнік. Больш як месяц праляжаў.. [Лук’янскі] у чалавека ў нейкім свінуху, укрыты па бараду кудзеляй, кажушынамі і саломай. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)