бел. Няма ліха без дабра. Няма такога злога, каб не выйшла на добрае. Удача і бяда не прыходзіць адна. Красуйся да часу, бяда, прыйдзе і мая пара.
рус. Нет худа без добра. Худа без добра не бывает. Во вся ком худе не без добра. Нет худа без добра, и нет добра без худа.
фр. Chaque médaille a son révers (У всякой медали есть своя обратная сторона). A quelque chose malheur est bon (Для чеголибо и несчастье хорошо).
англ. Every cloud has a silver lining (У каждой тучки серебряная каёмка).
нем. Jeder Nachteil hat auch seinen Vorteil (Всякий недостаток имеет также своё преимущество). Jedes Ding hat zwei Seiten (Всякая вещь имеет две стороны).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
spać
незак. спаць;
iść spać — ісці спаць;
chcę mi się spać — мне хочацца спаць;
licho nie śpi — ліха не спіць;
serce śpi — сэрца маўчыць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ліхале́цце, ‑я, н.
Час вялікай нягоды; гора; ліха, няшчасце ў такія часы. Ваеннае ліхалецце. □ Разбураныя ліхалеццем, Зноў падняліся гарады.Гаўрук.Партызанам атрада Ларывончыка не ўпершыню даводзілася прымаць людзей, ратаваць іх ад ліхалецця.Сабаленка.[Беларускі] народ пранёс праз усе цяжкія выпрабаванні і ліхалецце чужаземнага ўціску кнігу — самы дарагі скарб свайго жыцця.С. Александровіч.[Купала:] Дзякуй, мае дарагія, .. і за першы дзень нашай сустрэчы, і за многа-многа дзён, якія мы [беларусы і узбекі] прайшлі разам — і ў цёмнае ліхалецце, і ў гэтыя ясныя дні.Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Übel
n -s, -
1) лі́ха, зло
das nótwendige ~ — непазбе́жнае зло
j-m ein ~ zúfügen — зрабі́ць каму́-н. зло; бяда́
éinem ~ ábhelfen* [wéhren, stéuern] — дапамагчы́ ў бядзе́
2) хваро́ба, не́мач
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Ліхама́нка ’хваравіты стан з гарачкай і дрыготкай’, ’малярыя, трасца’, ’гарачкавая дзейнасць’ (Гарэц., Касп., ТСБМ, Растарг.; паўд.-усх., КЭС), укр.харк.лихома́нка, рус.лихома́нка ’тс’, ’ліхадзейка’, ’хлус’, ’благі чалавек’, ’пракуда’. Бел. слова прымыкае да рус. моўнага арэалу, у якім гэта лексема з’яўляецца табуістычнай назвай ад лихоманка ’круцелька, ашуканка’, лихома́нить ’прыносіць зло, бяду’, рус.лихоман, кур. ’д’ябал’, усх. ’махляр’, паўн.-дзв. ’вар’ят’, ст.-рус.лихоманъ ’тс’, укр.палес.лихо́ма ’бяда, цяжкае становішча’, лихоманка ’ліхаманка’, польск.lichman ’мот’. Прасл.lixomanъ (Трубачоў, Эт. сл., 15, 93). Да lixo > лі́ха і maniti > мані́ць (гл.) (Зяленін, Табу, 2, 77; Фасмер, 2, 505).
1. Выкарыстаць як ежу. — Лепей бы мы іх [яйцы] спажылі, — жалкавала Куліна. — Каб жа знаццё тое, нізавошта не пакінулі.Даніленка.[Пушкарэвіч:] — Забіць — забіў, але спажыць не ўдалося. Качка ўтапілася.Гурскі.
2. Зрасходаваць, выкарыстаць, ужыць для сябе. Ты многа спажыў з той скарбніцы дабра. Вярні І папоўні, што сам з яе браў.Чарнышэвіч.Свет вялікі, усюды месца чалавеку хапае. І людзі жылі-пажывалі, ніякага ліха не зналі. Што сваімі рукамі зрабіў, тое і спажыў.Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
употребля́ть во зло что́-л. злоўжыва́ць чым-не́будзь;
2.(досада, злость) злосць, род. зло́сці ж.;
◊
зло берёт злосць бярэ́;
со зла са зло́сці;
как на зло як на злосць, як на лі́ха;
зла не помнить(на ком) не злава́ць (на каго);
из двух зол выбира́ть ме́ньшее з двух ліх (бед) выбіра́ць ме́ншае (ме́ншую).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыўда́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.
Разм.
1. Пачаць рабіць што‑н. вельмі энергічна, інтэнсіўна. Стопчам [лапаць] — дык атопкам Пыл уздымем хмарай, На ўсю вёску ёмка Свіснем ды прыўдарым!Танк.// Стаць мацнейшым (пра дождж, мароз і пад.). За ноч намяло гурбы снегу. Прыўдарыла, сілу сваю разамкнула сіверная зіма.Баранавых.А дождж, як на тое ліха, прыўдарыў мацней.Хомчанка.
2.закім. Пачаць заляцацца (да жанчыны). — У такую, як Наталля Максімаўна, нельга не закахацца. Прызнаюся.., што, каб ты не апярздзіў мяне, прыўдарыў бы я за ёю...Дудо.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
санлі́васць, ‑і, ж.
Схільнасць да сну; жаданне спаць. Кузёмка лена ўставаў, спаласкваў халоднай вадою твар, каб змыць санлівасць з яго, і ішоў, куды трэ было гаспадару.Сабаленка.Міканора і самога хіліла на дрымоту, і ён падумаў, ці не на дождж санлівасць гэта паказвае.Мележ.//перан. Бяздзейнасць, апатыя, пасіўнасць. Гэй, узвейце сваім крыллем, Арляняты, буйна, бурна На мінулых дзён магіле, Над санлівасцю хаўтурнай!..Купала.[Александровіч:] — Ліха яго ведае, а можа калі не будзе барацьбы, тады апануе [нас] санлівасць і паэзія перастане выконваць сваю непасрэдную выхаваўчую функцыю?Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стрыво́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; зак., каго-што.
1. Патрывожыць, патурбаваць каго‑н. Каб не стрывожыць .. [немца],.. [жанчына] ціхом адышлася, пасля пабегла.Чорны.
2.перан. Парушыць, перапыніць звычайны ход чаго‑н. Калі ж напад стрывожыць Жыццё маёй краіны — Ад ярых куль варожых Я марна не загіну.Глебка.// Парушыць спакой. Не стрывожыць цішы ліха. Гора сэрца не пратне.Жылка./упаэт.ужыв.Калі сівым святлом стрывожыць крышталь-рубін, то ўспыхне ў ім прамень, які адразу можа граніт ператварыць у дым.Русецкі.
3.Разм. Зрушыць з месца. Стрывожыць сустаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)