пацьмяне́ць сов.
1. поме́ркнуть;
зо́ркі ~не́лі — звёзды поме́ркли;
2. потускне́ть;
срэ́бра ~не́ла — серебро́ потускне́ло;
3. перен. поме́ркнуть, потускне́ть;
сла́ва не ~не́ла — сла́ва не поме́ркла (не потускне́ла)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спадаро́жнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Чалавек, які знаходзіцца ў дарозе разам з кім-н.
Мой с. — вясёлы чалавек.
2. перан. Тое, што спадарожнічае чаму-н., з’яўляецца разам з чым-н.
Сырое надвор’е — с. прастудных захворванняў.
3. Нябеснае цела, якое рухаецца вакол планеты, зоркі.
С.
Зямлі — Месяц.
4. Касмічны апарат, які запускаецца ў касмічную прастору з дапамогай ракетных установак.
Запусціць с.
|| ж. спадаро́жніца, -ы, мн. -ы, -ніц (да 1 знач.).
|| прым. спадаро́жнікавы, -ая, -ае (да 4 знач.; спец.) і спадаро́жніцкі, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
БЛІЗНЯ́ТЫ
(лац. Gemini),
адно з 12 сузор’яў задыяка. Знаходзіцца ў паўн. паўшар’і неба, паміж сузор’ямі Рака і Цяльца. Найбольш яркія зоркі — Полукс і Кастар (адпаведна 1-й і 2-й зорнай велічыні). З тэр. Беларусі добра відаць увосень, зімой і вясной (гл. Зорнае неба).
т. 3, с. 192
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
*Трапасні́, трэпысні́ ’лахманы’ (іван., Жыв. сл.; Сл. Брэс.). Відаць, звязана з трэпасце́ць ’мільгацець, ззяць (пра зоркі)’ (пруж., бяроз., ЛА, 2), на аснове якога выводзіцца больш агульнае значэнне ’матляцца, брындаць’, параўн. роднаснае трапятаць, гл. Экспрэсіўная суфіксацыя дзеяслова, магчыма, пад уплывам субстратных балтыйскіх форм, параўн. літ. žybsė́ti, blyksė́ti ’мільгацець, пабліскваць’. Сюды ж трэ́псы ’махры ў хустцы’ (кобр., ЛА, 4), ад якой магло ўтварыцца трэпысні́ па тыпу за́барсні ’вушкі ў лапцях, у якія прасоўваецца абора’. Гл. наступнае слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зірка́сты, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. З вострым зрокам; зоркі. Што з таго, што дзед Мікалай — такі зіркасты і дасціпны — заўважыў... Пагаманілі і толькі. Якімовіч.
2. З вялікімі вачамі; вірлавокі. А вочы чаго варты: зіркастыя, стальныя, бязлітасныя.. Дзіва што шчупакі без жалю знішчаюць не толькі іншую рыбу, але і сваіх родных дзетак! Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АВЕ́Н
(лац. Aries, старабел. Овенъ баран),
адно з 13 сузор’яў задыяка ў паўн. паўшар’і неба. Астр. знак ϒ (выкарыстоўваецца для абазначэння пункта веснавога раўнадзенства). Найб. яркія зоркі 2 і 2,2 візуальнай зорнай велічыні. На тэр. Беларусі відаць з сярэдзіны лета, увосень і зімой. Гл. Зорнае неба.
т. 1, с. 61
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
усе́яць сов.
1. (покрыть множеством чего-л.; заполнить кем-л.) усе́ять;
зо́ркі ўсе́ялі не́ба — звёзды усе́яли не́бо;
2. засе́ять, обсемени́ть;
у. уве́сь уча́стак — засе́ять (обсемени́ть) весь уча́сток
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
засе́яць 1, ‑сею, ‑сееш, ‑сее; зак., што.
1. Заняць пасевамі які‑н. участак зямлі. Засеяць поле пшаніцай. // Пасеяць, рассеяць якую‑н. культуру. Засеяць грэчку.
2. перан. Пакрыць, усеяць сабой якую‑н. паверхню. Неба засеялі зоркі. Навуменка. Лоб Ахтана засеялі кроплі буйнага поту. Алешка.
засе́яць 2, ‑сею, ‑сееш, ‑сее; зак.
Пачаць сеяць (у 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ГІ́ДРА
(лац. Hydra),
экватарыяльнае сузор’е. Самае вялікае па займанай плошчы. Няяркія зоркі (толькі 14 са 130, бачных простым вокам, ярчэй 5-й зорнай велічыні), акрамя Альфарда — αгідра, 2-й візуальнай зорнай велічыні, утвараюць доўгі вузкі ланцуг. На тэр. Беларусі відаць у канцы зімы — пач. вясны. Гл. Зорнае неба.
т. 5, с. 220
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
зо́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да зоркі (у 1 знач.), зорак. Зорная астраномія. □ Над цёмным дахам усё паварочвала свой зорны коўш Вялікая Мядзведзіца. Чыгрынаў.
2. Пакрыты, усеяны зоркамі; з мноствам зорак. Ноч цёмная, зорная, ціхая. Дамашэвіч.
3. Які ідзе з розных месц да аднаго пункта. Зорны прабег. Зорны паход.
•••
Зорны год гл. год.
Зорны дождж гл. дождж.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)