лад², -а і -у, М -дзе і ў ладу́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. -у. Спосаб пабудовы гукарада, арганізацыя музычных гукаў.
2. -а. Папярочнае дзяленне на грыфе струнных музычных інструментаў.
3. мн. Клавішы гармоніка, духавых інструментаў.
Перабіраць лады.
|| прым. ла́давы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скорагаво́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Хуткае маўленне.
Гаварыць скорагаворкай.
2. Спецыяльна прыдуманая фраза, пабудаваная на спалучэнні гукаў, якія робяць цяжкім яе хуткае вымаўленне (напр.: ліска лашчыць лісяня, а ласіха — ласяня), хуткапрамаўлянка.
|| прым. скорагаво́рачны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
эмфа́за, -ы, ж. (спец.).
1. У літаратуры: узмацненне эмацыянальнай выразнасці мовы, якое дасягаецца зменай інтанацыі і выкарыстаннем парадку слоў і розных рытарычных фігур.
2. У лінгвістыцы: спосаб артыкуляцыі, які стварае напружанасць у гучанні некаторых зычных гукаў.
|| прым. эмфаты́чны, -ая, -ае.
Э. націск.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перапе́ў, ‑певу, м.
1. Паслядоўнае чаргаванне напеўных гукаў. Птушыны перапеў. □ Прынясі мне вечарынай Перапеў крыніцы, Падары ты мне ўсмешку, Што ярчэй зарніцы. Русак.
2. перан. Паўтарэнне вядомага, раней сказанага. Перапевы старых ісцін. // Адлюстраванне чаго‑н. у форме напеўных гукаў. Зыкі зурновыя — зыкі мае вы, — майго сэрца званы, Вы — маіх думак і мар перапевы... Гурло.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эўфані́я
(гр. euphonia = мілагучнасць)
1) гарманічны падбор гукаў у тэксце мастацкага твора;
2) узнікненне ў мове нехарактэрных для яе спалучэнняў гукаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
АРНАМЕ́НТЫКА,
спосабы ўпрыгожвання вакальнай і інструментальнай мелодыі; сукупнасць гукаў, якія аплятаюць асн. лінію мелодыі. Вытокамі звязана з мастацтвам імправізацыі, пашырана ў аўтэнтычным фальклоры. Адрозніваюць мелізмы і свабодную арнаментыку — апяванне гукаў асн. мелодыі рознымі фігурацыямі, фіярытурамі, пасажамі. Маст. функцыі і выразныя магчымасці арнаментыкі ў значнай ступені залежаць ад асаблівасцяў муз. Інструментаў, вышыні і рухомасці пеўчых галасоў і інш. Багаццем арнаментыкі вызначаюцца дзямественныя спевы ў старарус. пеўчым мастацтве, франц. клавесінная музыка 17—18 ст. («галантны стыль»), італьян. оперы 18 ст. Для сучаснай прафес. музыкі мала характэрная, за выключэннем твораў, заснаваных на стылізацыі. Вылучаюць суразмерную арнаментыку (перыяд. паўтор меладычных груп, пераважае ў інстр. музыцы) і несуразмерную ў характары rubato (акцэнтаванне асобных гукаў мелодыі, павышэнне экспрэсіі; пераважае ў вак. музыцы).
З.Я.Мажэйка.
т. 1, с. 497
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
альтэрна́цыя, ‑і, ж.
Спец. Заканамернае чаргаванне гукаў фанетычна розных, але этымалагічна блізкіх у словах з агульнай асновай (пяку — пячэш); чаргаванне марфем (гарачы — гаручы).
[Лац. alteratio — чаргаванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кімо́граф, ‑а, м.
1. Прыбор для графічнай рэгістрацыі ціску крыві, скарачэння мышцы і інш.
2. У эксперыментальнай фанетыцы — прыбор для запісу крывой гукаў.
[Ад грэч. kyma — хваля і graphō — пішу.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грамафо́н, ‑а, м.
Музычны апарат з рупарам для ўзнаўлення гукаў, запісаных на спецыяльных пласцінках. Дуня заводзіла хрыпаты грамафон, потым прымусіла спяваць Віктара. Колас.
[Ад гр. gramma — літара, запіс і phōnē — гук.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
со́лкасць, ‑і, ж.
Уласцівасць солкага. Каб соль не страціла Уласцівую ёй солкасць, А песня — гукаў Трапяткіх і кволых, .. На свеце існуе мастацтва. Дзяргай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)