potoczyć się
potoczy|ć się
зак.
1. пакаціцца; паехаць;
2. пайсці хістаючыся; пахіснуцца;
rozmowa ~ła się wokół czego — гаворка пайшла пра што
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
карта́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які нячыста, няправільна вымаўляе гукі «р» або «л». Картавае дзіця. / у знач. наз. карта́вы, ‑ага, м.; карта́вая, ‑ай, ж. — Гэта той картавы? Што хваліцца: «Мяне на х’ёнце паяніла». Навуменка.
2. Нячысты, няправільны (пра вымаўленне гукаў «р» або «л»). Картавае «р». Картавае вымаўленне. Картавая гаворка. □ І калі з маладога гурту вылеціць раскацісты гучны смех або дзе пачуеш крыху картавую мову, так і закарціць азірнуцца: пэўна ж, ён [Паўлюк Трус] там. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перада́цца, ‑дасца; зак., каму.
Перайсці ад каго‑н. каму‑н. (пра настрой, пачуцці і пад.). Вясёлы настрой камандзіра перадаўся і салдатам. Шамякін. Выехаўшы за горад, Анісімаў націснуў на газ, і машына, нібы ёй перадалася нецярплівасць гаспадара, стралой паімчалася па роўнай, асфальтаванай дарозе. Шахавец. // Распаўсюдзіцца, стаць вядомым. Ці то Аўдоля не ўмоўчала і каму-небудзь пад вялікім сакрэтам шапянула, ці то яно з воласці як перадалося ў вёску, але пайшла такая гаворка [пра дэзерціраў] па сяле. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тагача́сны, ‑ая, ‑ае.
1. Які існаваў у мінулым, у тыя часы, пра якія ідзе гаворка. А часам трапляецца адбітак .. тагачасных казюрак, жывёлінак. Лынькоў.
2. Які адносіцца да аднаго часу, да адной эпохі з кім‑, чым‑н. Цяпер жа не падлягала сумненню, што ў барацьбе з народам брала верх самаўладства. Варта было бегла зірнуць на хроніку, што змяшчалася на старонках тагачасных часопісаў, на царскія загады, на розныя цыркуляры, каб пераканацца ў гэтым. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бязла́дны
1. (хаотический) беспоря́дочный;
~ная ўкла́дка рэ́чаў — беспоря́дочная укла́дка веще́й;
~ная паса́дка на цягні́к — беспоря́дочная поса́дка на по́езд;
2. (лишённый ясности, последовательности) бессвя́зный, пу́таный, сумбу́рный;
~ная гаво́рка — бессвя́зная (пу́таная) речь;
~ныя ўра́жанні — сумбу́рные впечатле́ния;
3. (бестолковый) безала́берный
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Жані́ба ’жаніцьба’ (Жд. 2). Суфікс ‑ьba выкарыстаны ў слав. утварэннях таго ж значэння адыменнага і аддзеяслоўнага характару: жані́цьба, рус. жени́тьба, славац. ženitba, серб.-харв. жѐнитба і да т. п., памор. žeńba, славац. ženba, славен. žę̂nba, серб.-харв. жѐмба і да т. п. Варыянт з ‑іба мае пашырэнне ў бел. мове, прычым гаворка ідзе не толькі аб лексічных балтызмах (Лаўчутэ, Baltistica, 1. priedas, 1972, 90–91; Мартынаў, Праславянская и балтославянская суффиксальная деривация имен, 1973, 17), але аб словаўтваральным уплыве балт. моў на слав., у першую чаргу бел. (параўн. сяліба, садзіба). Гл. Слаўскі, SP, 1, 62.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ке́рад ’карытца для рэзкі сечкі’ (Сцяшк. Сл.). Мабыць, недакладнасць у дэфініцыі. У Сцяшк. Сл., 209 прыводзіцца наступны прыклад: «Наш кʼерад зусʼим сапсаваўся, нама Пак резац свечку», з якога відаць, што гаворка ідзе аб прыладзе для рэзкі сечкі. Назва гэтай прылады таго ж паходжання, што і керат (гл.) ’конны прывад да малатарні’ («Коні цягнулі нерат, а ён круціў малацілку»). Апошняе з польск. kierat ’гарызантальнае зубчатае кола, якое круцілі коні, а яно пры-водзіла ў рух розныя сельскагаспадарчыя машыны’. Польск. kieraK ням. Kehrrat ’тс’ (Rad kehren ’круціць кола’) (гл. Слаўскі, 2, 152).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэч 1 ’рэч, прадмет, справа’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Касп., Нас., ТС, Шат.), рэ́чы ’пажыткі’ (Сл. ПЗБ). З польск. rzecz ’тс’ < лац. rēs ’тс’ (Брукнер, 475).
Рэч 2 ’мова, маўленне; гаворка’ (ТС, Шат.), рэ́чʼе ’тс’ (ТС). Укр. річ, рус. речь, польск. rzecz, палаб. rec, в.-луж. rěč, чэш. řeč, славац. reč, славен. rẹ̑č, серб. і харв. ре̑ч ’слова’, балг. реч ’мова; прамова’, ст.-слав. рѣчь. Прасл. *rěčь (< *rēk‑ĭs) < *rek‑ti ’казаць’. І.‑е. корань *rēk‑. Роднасныя тахар. A rake, тахар. B reki ’слова’ (Чарных, 2, 115; Сной, 528; Бязлай, 3, 163). Гл. яшчэ рэкнуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэ́ўцянь 1 ’расліна каля рэчкі з тоўстым пустым у сярэдзіне ствалом’ (Бір. Дзярж.). Па апісанні падобна, што гаворка ідзе пра баршчэўнік Сасноўскага (Heracleum sosnowskyi). Паколькі сок расліны можа выклікаць апёкі скуры чалавека, можна дапусціць паходжанне назвы ад раўці (гл.), параўн. яшчэ рэвоцень ’плакса’. Семантычная паралель у рускай мове: крикун, крыкун ’расліна Cicuta virosa L.’, гэтай раслінай часта атручваюцца буйныя рагатыя жывёлы, беларуская назва шалей (гл. шал).
Рэ́ўцянь 2 ’бадзяга’ (Сцяшк. Сл.). Высушаная расліна — народны сродак ад рэўматычных і іншых боляў. Відавочна, ад раўці (гл.), таксама гл. рэўцянь 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
rozmowa
rozmow|a
ж. размова, гаворка; гамонка;
~a telefoniczna — тэлефонная размова;
~a międzymiastowa — міжгародняя размова;
~a kwalifikacyjna — гутарка; сумоўе;
prowadzić ~y — весці перамовы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)