Сі́ры ‘ціхі, спакойны’ (Сцяшк. Сл.), сюды ж, відаць, сы́рны ‘ўбогі (пра хату)’ (Нар. Гом.). Параўн. рус.си́рый, ст.-рус.сиръ ‘пакінуты, адзінокі’, чэш., славац.sirý ‘сіратлівы, асірацелы’, ст.-слав.сиръ ‘тс’. Гл. сірата. Да семантыкі параўн. вытворныя серб.-харв.сира̑к ‘служка; бедны, няшчасны чалавек’, балг.сира́к ‘бядняк; сірата’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гало́дны, ‑ая, ‑ае.
1. Які адчувае голад, хоча есці; проціл. сыты, накормлены. Горш адчуваў сябе Пятро — бульба перасядала ў горле, хоць ён учора не вячэраў і быў галодны.Шамякін.Галоднай курыцы проса сніцца.Прымаўка.
2.узнач.наз.гало́дны, ‑ага, м.; гало́дная, ‑ай, ж.Сыты галоднаму не спагадае.З нар.
3. Выкліканы голадам. Галодная смерць.
4. Неўраджайны; бедны на прадукты харчавання. Галодны год. Галодны край. □ На гаду два Юр’і, ды абодва, дурні: увосень халодны, а вясной галодны.З нар.
5.Бедны, недастаткова (для задавальнення патрэбы ў ежы, у сродках жыцця). Галодны абед. Галодны заработак. □ Годзе трымаць на галодным пайку Рагулю, падласую, гнедую: Дарогу турнэпсу! Прастор бураку!Крапіва.
•••
На галодны зубгл. зуб.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
chudy
1. худы;
chudy jak szczapa — худы, як трэска;
2. неўрадлівы;
~a gleba — неўрадлівая глеба;
3.бедны; убогі
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
гаро́тны, ‑ая, ‑ае.
Які церпіць, перажывае гора; няшчасны (пра чалавека). [Наталля Пятроўна] гаварыла многа і так горача, што, напэўна, пераканала гаротную маці, што няма хвароб, якія не вылечваюцца.Шамякін.// Поўны гора, нястач; бедны, цяжкі. Гаротная доля. Гаротнае жыццё.// Які выражае гора, выкліканы горам. Доўгі-доўгі час у вачах Андрэя стаяла гаротная постаць маці.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
3.перан.; узнач.прым. Забіты, запалоханы, прыніжаны. Бедны хлопчык быў загнаны, У бацькоў нялюбы сын.Колас.// Заняволены, прыгнечаны. Загнанае слова, ты, роднае слова. Грымні ж над радзімай зямлёй.Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пакая́нне, ‑я, н.
1. Прызнанне веруючым сваіх грахоў перад свяшчэннікам. Тарасіха раптам загаласіла: — А навошта ж вы яго па-а-слалі-і-і. Загінуў бедны без па-а-каяння-а-а...Асіпенка.
2. Прызнанне сваіх памылак. — Транспарт узяў без дазволу, — з пакаяннем у голасе загаварыў Шыпулька.Кулакоўскі.
•••
Адпусціць душу на пакаяннегл. адпусціць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
poor
[pʊr]1.
adj.
1) бе́дны
2) благі́, дрэ́нны, не зусі́м до́бры
a poor crop (cook) — благі́ ўраджа́й (ку́хар)
poor soil (health) — дрэ́нная зямля́ (здаро́ўе).
3) сьці́плы, мізэ́рны, недастатко́вы
4) бе́дны, няшча́сны
5) невялі́кі, малы́
a poor chance — малы́ ша́нец, ма́ла надзе́і
2.
n. the poor
бе́дныя лю́дзі; лю́дзі, што жыву́ць у няста́чы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Гальця́па ’бедната, галота’ (Касп.). Падобнае слова ёсць і ў іншых усх.-слав. мовах. Параўн. рус.дыял.голтепа́ ’тс’ (СРНГ, 6, 349), укр.гольтіпа́, гольтяпа́ (Грынч.). Здаецца, усх.-слав. экспрэсіўнае ўтварэнне. Першая частка слова да *golъ ’голы; бедны’, другая, магчыма, да слав.*tep‑ ’біць’, усх.-слав.*тяпати (бел.ця́паць, укр.тя́пати, рус.тя́пать).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нужда́ющийся
1.(находящийся в бедности) які́ (што) жыве́ ў няста́чы (бе́днасці, гале́чы); см.нужда́ 2;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адду́шына, ‑ы, ж.
1. Адтуліна для выхаду паветра, дыму, пары. Замест акон ледзь свяціліся надземныя аддушыны.Баранавых.
2.перан. Тое, што дае выхад якім‑н. пачуццям, імкненням і пад. Вось хоць бы і тутэйшы народ: бедны, ледзь-ледзь зводзіць канцы з канцамі, таўчэцца, кідаецца ў розныя бакі, шукаючы аддушыны, і мала хто знаходзіць яе.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)