Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
дым (род. ды́му) м., в разн. знач. дым;
◊ з ды́мам пайсці́ — сгоре́ть;
д. каро́мыслам — дым коромы́слом;
пусці́ць з ды́мам — сжечь, спали́ть;
у д. — в дым;
няма́ ды́му без агню́ — погов. нет ды́ма без огня́;
со́рам не д., вачэ́й не вы́есць — посл. стыд не дым, глаза́ не вы́ест
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дыхну́цьсов., однокр.
1. (испустить вздох) вздохну́ть;
2. (сделать выдох) дохну́ть;
3.разг. (повеять) поду́ть, дохну́ть;
4.разг. подыша́ть;
д. све́жым паве́трам — подыша́ть све́жим во́здухом;
◊ бая́цца д. — боя́ться дохну́ть;
д. няма́ калі́ — дохну́ть не́когда;
даць д. — дать дух перевести́; дать вздохну́ть;
д. на по́ўныя гру́дзі — вздохну́ть свобо́дно
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
рух (род. ру́ху) м., в разн. знач. движе́ние ср.;
р. машы́ны — движе́ние маши́ны;
р. во́йска — движе́ние во́йска;
няма́ матэ́рыі без ру́ху і ру́ху без матэ́рыі — филос. нет мате́рии без движе́ния и движе́ния без мате́рии;
рэвалюцы́йны р. — революцио́нное движе́ние;
○ слу́жба ру́ху — слу́жба движе́ния;
во́льныя ру́хі — во́льные движе́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зва́нне, ‑я, н.
1. Афіцыйна прысвоенае найменне, якое вызначае кваліфікацыю ў галіне якой‑н. дзейнасці або службовае становішча. Воінскае званне. Званне інжынера. Званне ўрача. Вучонае званне. □ Аксіння Хвядосаўна Снягір — удава, муж яе, былы раённы работнік, загінуў у канцы вайны ў званні маёра.Шамякін.// Ганаровае найменне, якое прысвойваецца за якія‑н. заслугі і з’яўляецца адным з відаў узнагароды. Званне Героя Сацыялістычнай Працы. Званне заслужанага настаўніка.// Найменне, якое ўказвае на прыналежнасць да якой‑н. арганізацыі, групы і пад. Змагацца за званне брыгады камуністычнай працы.
2. У дарэвалюцыйнай Расіі — саслоўная прыналежнасць, саслоўны стан. Мяшчанскае званне. Духоўнае званне.//Уст. Тытул. Графскае званне.
3.Разм. Прозвішча, імя, мянушка. — Празвалі людзі Здрокам, і, напэўна, памрэш з гэтым казяўчыным званнем.Кандрусевіч.
•••
Адно званне — пра тое, што, захаваўшы сваё найменне, страціла асноўныя якасці, вартасці.
Ані званнякаго-чаго — зусім не існуе, і ў паміне няма. — Але наконт прыватнаўласніцкага перажытку я вам магу сказаць пэўна: у мяне яго няма ані звання.Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уга́, выкл.
Ужываецца пры выяўленні, паказе чаго‑н. значнага, цікавага або нечаканага ў значэнні: вось як, вось яно як, вось яно што. — Уга, во які госць у нас, гаворыць .. [Даніла] сваім вечна спакойным І роўным голасам І сунімаецца ў парозе, каб напіцца вады.Скрыган.І павага мне — уга! — Ад сыноў у хаце.Бялевіч.Другі б уга як нос задраў, а Васіль Кузьміч і віду не падаў, што нешта здарылася.Лобан.— Уга, брыгадзір сімфонію слухае! — засмяяўся Пецька.Мыслівец.//узнач.вык. Многа, даволі; колькі хочаш. Нядаўна прачытаў адзін «раман»... Вады — уга! Вады — даволі! А солі, неабходнай солі — І каліва няма.Валасевіч.Гэта ў іх тут, у пасёлку, нічога цікавага няма, ды і на станцыі таксама, а ў Маскве — уга!Васілёнак.// Ужываецца пры пярэчанні, адмаўленні чаго‑н. у значэнні: не, не так. — Цішэй! — пачуўся прарэзлівы голас. — Могуць немцы поезд спыніць і выкінуць усіх нас адсюль. — Уга! — запярэчыў другі. — Будуць яны з намі валаводзіцца, ім цяпер сваю б шкуру ўратаваць!Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Wíderspruch
m -(e)s, -sprüche
1) супярэ́чнасць
ein krásser [schárfer] ~ — рэ́зкая супярэ́чнасць
in ~ mit etw. (D) stéhen* [sein*] — супярэ́чыць чаму́-н., быць у супярэ́чнасці з чым-н.
2) пярэ́чанне
erhébt sich ~? — пярэ́чанняў няма́?
~ erfáhren* — сустрэ́ць пярэ́чанне
óhne ~ — бясспрэ́чна
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Ара́ва ’мноства людзей (жывёл)’ (Інстр. III, Сцяшк., Бяльк.). Рус.орава, арава ’тс’, укр.орава, арава ’тс’. Коканаў (ИОРЯ, 1966, 3, 228), абвяргаючы цюркскае паходжанне, дапускаў угра-фінскае, комі-зыранскае, але ніякіх дакладных пацверджанняў крыніцы няма. Фасмер, 3, 147 (услед за Патабнёй паводле Гараева), звязвае з реветь. КЭСРЯ, Трубачоў (Фасмер, 3, 147) за Унбегаунам, BSL, 52, 173, і Міклашычам звязваюць гэта слова з ора‑ть ’крычаць’. Пераканаўчае рашэнне дае Варбот (РР, 3, 1974, 100–103), якая звязвае слова з кашуб.orava ’талака падчас ворыва’ і ўзводзіць слова да араць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Багабо́йлівасць (Гарэц., Др.-Падб.). Рус.богобоя́зненность, богобоя́зненный, укр.богобі́йність, богобі́йний, богобоязли́вий, богобоя́зний, польск.bogobojność, bogobojny, чэш. (ст.-чэш.) bohobojenstvie, bohobojný і г. д. Відавочна, агульная калька кніжнага паходжання (у старых помніках ст.-слав. мовы падобных слоў няма, гл. Старасл. сл. і Саднік-Айцэтмюлер, Handwört. і Сразн.). Параўн. у Бярынды: б(о)гобоѧзне́нное: б(о)гобо́йное, б(о)габоѧчее; Син. славенорос.: богобойный; богобойность… — богобоязнение. Параўн. і ням.Gottesfurcht ’богабойлівасць’, с.-в.-ням. прыметнік gotvorhtec, грэч.φόβος Θεού (гл. Клюге, 265–266), лац.deum timens і г. д. Выраз біблейскага паходжання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Берлаво́кі ’вірлавокі, з вялікімі вачыма’ (Сцяшк. МГ), бєрлаокі ’вірлавокі; бяльматы’ (Лысенка, ССП). Параўн. польск.дыял.barlooki (Махэк₂, 67; адкуль? Няма ў Варш. сл. і ў Карловіча), ст.-чэш.brlooký ’той, хто бегае туды-сюды вачыма’, чэш.brlooký ’косы, касавокі’, brlavý ’косы’ (ст.-чэш.), ’крывы’ (пра верацяно, трубку), ’кульгавы’, славац.brlavý ’косы’, brloočný. Далей параўноўваюць з славен.brlja ’ваўчок’ (цацка), гл. Махэк₂, там жа. Можна думаць пра слав. дзеяслоўную аснову *bьrl/‑ ’круціць, круціцца’. Але зыходзячы з геаграфіі ўсх.-слав. слоў, можна, мабыць, меркаваць і пра запазычанне з зах.-слав. Параўн. яшчэ вірлаво́кі.