Пачынаць гаварыць хрыпла, траціць чыстату голасу. Паліна заглянула ў блакноцік.. А палове сёмай — нарада. Як надакучылі яны!.. Амаль кожны дзень — адна за другой. Спрачаюцца, аж хрыпнуць людзі.Савіцкі.Аж хрыпнуць пад вятрамі каштаны. Нясе ў глыбіні адарваны буй...Бураўкін.// Станавіцца хрыплым (пра голас). У спевака голас пачаў хрыпнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
я́снасць1, ‑і, ж.
Уласцівасць і стан яснага; ясната. Яснасць неба. Яснасць позірку. Яснасць гуку. □ У вясковай сіняватай яснасці ярка відаць былі палі.Асіпенка.Новы дзень настаў, але яснасці ў сям’ю Вішнёвых ён не прынёс.Грамовіч.Твае мне любы месячныя ночы І яснасць зор, што свецяць над табой.Журба.
•••
Унесці яснасцьгл. унесці.
я́снасць2, ‑і, ж.
Уст. Тое, што і светласць 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Праўда вочы коле (прыказка) — пра нежаданне слухаць непрыемную праўду.
|| зак.закало́ць, -калю́, -ко́леш, -ко́ле; -калі́; -ко́латы (да 3 знач.).
|| аднакр.кальну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 1, 2 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
світаць, рассвітаць, святлець, днець, віднець, развідняцца, развідняць, развідніваць, развіднівацца, зарэць-шарэць □ брацца на світанне, брацца на світанак, брацца на ранне, брацца на дзень, займацца на дзень, брацца на відно, займацца на свет, брацца на золак, займацца на золак
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
дакуча́цьнесов.
1. надоеда́ть, докуча́ть;
дзе́ці ўвесь дзень ~ча́лі ба́цьку — де́ти весь день надоеда́ли (докуча́ли) отцу́;
за што во́зьмецца, усё яму́ адра́зу ж ~ча́е — за что ни возьмётся, всё ему́ тут же надоеда́ет (приеда́ется)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
выхадны́
1.Áusgangs ;
выхадн ы́я дзве́рыÁusgang m -(e)s, -gänge, Áusgangstür f -, -en;
выхадна́я дапамо́га Überbrǘckungsgeld n -(e)s;
выхадны́дзень fréier Tag, Áusgehtag m -(e)s, -e;
2.у значназмразмбыць выхадны́м (свабодным ад працы) séinen fréien Tag háben; Áusgang háben
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
надысці́ (пра часі пад.) ánbrechen* vi (s), heréinbrechen* vi (s), kómmen* vi (s), éintreten* vi (s); begínnen* vi;
надыйшо́ў дзень es wurde Tag, der Tag brach an;
надыйшло́ ле́та es wurde Sómmer, der Sómmer kam [begánn];
нады йшо́ў час es ist an der Zeit (zu + inf)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Néige
f -, -n
1) нахі́л, схіл
2) рэ́шткі, падо́нкі
das Glas bis zur ~ léeren — вы́піць [асушы́ць] шкля́нку [ча́рку] да дна
der Tag ist an der ~ — дзень канча́ецца
an die [zur] ~ géhen* — ісці́ на спад
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Ржо́нне ’іржышча’ (Сцяшк. Сл., Жд. 3; лаг., Шатал.; смаляв., лаг., маладз., ДАБМ), утварылася ад прыметніка *rъž‑ь‑nъ ’жытні’, у якім ‑ь‑ перайшло (пасля страты рэдукаваных) у ‑e‑, а апошняе пад націскам і перад наступным цвёрдым зычным змянілася ў ‑ó‑ (як дзень > дзённы), — пры дапамозе суф. *‑ьje, які спарадычна сустракаецца ў назве поля пасля сабраных раслін: ячанне, ячменне (ДАБМ), гуркоўе, маркоўе, буракоўе, бручкоўе, бабоўе і бабаўё (ЛА, 2). Аналагічную мену ‑ь‑ > ‑о‑ можна бачыць у маладз.аржо́нка ’іржышча’, аржо́нішча (паўн.-гродз., івян., дзярж., мін., ДАБМ, камент., 852) пры наяўнасці ў гаворках ржа́нішча і ржы́нішча (там жа), а таксама ў слуц., бабр.ржоўнік (там жа; жлоб., светлаг., Мат. Гом.) ’тс’ з *rъž‑ьv‑ь‑nъ ’жытні’. Да іржа́2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тыта́н1 ‘бажаство з ліку волатаў, якое змагалася з багамі Алімпа’, перан. ‘чалавек вялікага таленту, надзвычайнага розуму’ (ТСБМ), ст.-бел.титанъ ‘тс’. Паходзіць ад ст.-грэч.Τιτάν (ад τιτώ ‘сонца, дзень’) (Арол, 4, 73; ЕСУМ, 5, 575). Запазычана ў сучасную мову, хутчэй за ўсё, праз польск.tytan ‘тс’.
Тыта́н2 ‘хімічны элемент’ (ТСБМ, Некр. і Байк.). Запазычана з ням.Titan, названы так ад н.-лац.Titanium вынаходнікам М. Клапротам паводле распаўсюджанай мадэлі хімічных тэрмінаў, параўн. ст.-грэч.Τιτάν ‘сын Урана і Геі’ і uranium, гл. уран (Арол, 4, 74).
Тыта́н3 ‘вялікі кіпяцільнік’ (ТСБМ). Назва ўзнікла як фабрычная марка, у якой адлюстравалася ідэя магутнасці (параўн. тытан1). З рус.тита́н ‘тс’ (Арол, 4, 74).