мя́кнуць, -ну, -неш, -не; мяк, мя́кла; -ні; незак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Рабіцца мяккім (да 1 знач.).
Сухары мякнуць у вадзе.
2. перан. Рабіцца вялым, расслабленым.
3. перан. Прыходзіць у стан душэўнай дабрыні, чуласці, спагадлівасці.
|| зак. намя́кнуць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -не, намя́к, -кла (да 1 знач.) і размя́кнуць, -ну, -неш, -не; размя́к, -кла; -ні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паго́да, -ы, ДМ -дзе, ж.
Стан атмасферы ў дадзеным месцы, у дадзены час; добрае надвор’е.
Марозная п.
Хто дажджом косіць, той пагодай сушыць (з нар.). Рабіць пагоду (перан.: мець рашаючае значэнне ў якой-н. справе). Чакаць з мора пагоды (перан.: знаходзіцца ў чаканні чаго-н. няпэўнага).
|| памянш. паго́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (разм.).
|| прым. паго́дны, -ая, -ае (спец.).
Пагодныя ўмовы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
экано́міка, -і, ДМ -міцы, ж.
1. Сукупнасць вытворчых адносін, якія адпавядаюць дадзенай ступені развіцця прадукцыйных сіл грамадства; пануючы спосаб вытворчасці ў грамадстве.
Э. пераходнага перыяду.
2. Арганізацыя, структура і стан гаспадарчага жыцця або якой-н. гаспадарчай дзейнасці.
Э. прамысловасці.
Э. сельскай гаспадаркі.
3. Навуковая дысцыпліна, што вывучае якую-н. галіну вытворчай, гаспадарчай дзейнасці.
Э. працы.
|| прым. эканамі́чны, -ая, -ае.
Э. крызіс.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
туале́т, -а і -у, М -ле́це, мн. -ы, -аў, м.
1. -у. Адзенне, убранне.
Багаты т.
Дарожны т.
2. -у. Прывядзенне ў парадак, належны стан свайго выгляду (умыванне, прычэсванне і пад.).
Займацца туалетам.
3. -а. Столік з люстэркам, за якім прычэсваюцца, апранаюцца і пад.
4. -а. Прыбіральня (у 2 знач.).
|| прым. туале́тны, -ая, -ае (да 2—4 знач.).
Туалетнае мыла.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абса́нс
(фр. absence = адсутнасць)
раптоўны кароткачасовы несвядомы стан, які ўзнікае пры некаторых формах эпілепсіі.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
меланхо́лія
(гр. melancholia, ад melas, -anos = чорны + chole = жоўць)
хваравіта-прыгнечаны стан, туга, хандра.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
stew1 [stju:] n.
1. ту́шанае мя́са; тушо́нка;
Irish stew ту́шаная бара́ніна з бу́льбай і цыбу́ляй
2. infml непако́й, раздражне́нне; стан гарачкі;
What a stew! Якая спякота!
♦
be in a stew infml ≅ сядзе́ць як на цвіка́х
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ВА́КУУМ у квантавай тэорыі поля, асноўны (энергетычна найніжэйшы) стан квантавых палёў, узбуджэнні якога супастаўляюцца адпаведным элементарным часціцам. Характарызуецца мінім. энергіяй, нулявымі імпульсамі, момантам імпульсу, эл. зарадам і інш. квантавымі лікамі. Пад вакуумам разумеюць таксама стан поля, дзе адсутнічаюць якія-н. рэальныя часціцы.
Флуктуацыі вакуума тыпу часціца — антычасціца абумоўліваюць спантаннае выпрамяненне атамаў, рассеянне святла па святле, зрух атамных узроўняў, экранаванне эл. зараду і антыэкранаванне каляровага зараду ў квантавай хромадынаміцы (т.зв. асімптатычная свабода). Вакуум можа мець іншую сіметрыю, чым ураўненні зыходнай квантавай тэорыі (напр., В.Хігса, θ — вакуум). Вакуум нагадвае кандэнсаванае асяроддзе, таму ў ім могуць адбывацца палярызацыя, фазавыя пераходы і інш. эфекты, якія вывучаюцца і ў шэрагу выпадкаў з высокай дакладнасцю пацверджаны эксперыментальна.
Літ.:
Гл. пры арт. Квантавая тэорыя поля.
Я.А.Таўкачоў.
т. 3, с. 464
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БІЯЛЮМІНЕСЦЭ́НЦЫЯ
(ад бія... + люмінесцэнцыя),
свячэнне жывых арганізмаў, абумоўленае біяхім. працэсамі; від хемалюмінесцэнцыі. Уласціва некаторым бактэрыям, ніжэйшым раслінам, грыбам, насякомым (жукі-светлякі і інш.), беспазваночным, рыбам. Вельмі пашырана сярод марскіх жывёл.
У большасці выпадкаў біялюмінісцэнцыя ўзнікае ў выніку ферментатыўнага акіслення асобных рэчываў — люцыферынаў. Частка малекул люцыферынаў за кошт вызваленай пры гэтым хім. энергіі пераходзіць ва ўзбуджаны стан, пры вяртанні ў асн. стан яны выпраменьваюць святло. Біялюмінісцэнцыя выкарыстоўваецца для асвятлення і прынады здабычы (напр., у глыбакаводных рыб), для перасцярогі, адпужвання або адцягвання ўвагі драпежнікаў, у якасці сігналу для сустрэчы самцоў і самак у шлюбны перыяд (розныя віды светлякоў).
Літ.:
Мак-Элрой У.Д., Зелигер Г.Г. Происхождение и развитие биолюминесценции // Горизонты биохимии: Пер. с англ. М., 1964;
Тарусов Б.Н. Сверхслабое свечение живых организмов. М., 1972.
Г.К.Ілыч.
т. 3, с. 175
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Празы́рыць ’прагнаць энергічна, не даючы апамятацца’ (Янк. 2; Мат. Гом.). Да зырыць ’дысцыплінаваць’ (Варл., Стан.), гл. зыр.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)