ако́ліца, ‑ы, ж.

1. Тое, што і ваколіца (у 2 знач.). А стаў Андрэйка першым старшынёй Найпершага ў аколіцы калгаса. З. Астапенка. Аколіцу абляцела вестка, што заўтра ля каменя будзе вялікі фэст. Пестрак. Чуў ты гоман мінскіх аколіц заводскіх? Таўбін.

2. Уст. Плот з варотамі ў канцы вёскі. Доўга стаіць, прыслухоўваецца [Яўтух] да шорахаў у садку, да рокату трактара ў полі, да вясёлых песень дзяўчат за аколіцай. Бялевіч. Гэй, пайду ж я па вуліцы У тое поле за аколіцу. Багдановіч. За аколіцай ходзяць дзяўчаты, і гукаюць красуню-вясну. Кляшторны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эмансіпа́цыя, ‑і, ж.

Вызваленне ад якой‑н. залежнасці, прыгнёту; адмена якіх‑н. абмежаванняў. Адной з характэрных рыс светапогляду Скарыны было імкненне да эмансіпацыі ад заплеснеўшых царкоўна-феадальных традыцый, да абгрунтавання прынцыпаў развіцця царкоўна-феадальных традыцый, да абгрунтавання прынцыпаў развіцця свабоднай чалавечай асобы. Алексютовіч. // Грамадою рух у Заходняй Еўропе і дарэвалюцыйнай Расіі за роўныя правы жанчын з мужчынамі ў галіне грамадскага і працоўнага жыцця. За сваю эмансіпацыю, мне здаецца, жанчына дорага заплаціла: за ёй засталіся ўсе яе жаночыя абавязкі, і звыш таго, яна яшчэ ўзваліла на свае плечы вельмі многія мужчынскія. Сіпакоў.

[Лац. emancipatio.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

інфа́ркт

(лац. infarctus = набіты, напоўнены)

амярцвенне тканак якога-н. органа з-за адсутнасці цёку крыві ў артэрыях пры спазме або закупорцы (напр. і. сардэчнай мышцы).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

уве́сь, усяго́, м., уся́, усёй, ж., усё, усяго́, н., мн. усе́, усіх; займ. азнач.

1. Поўны, без выключэння, цалкам.

Праседзець у. вечар за кнігай.

У. мокры.

Спаліць усе дровы. Ва ўсёй красе.

З усёй сілы.

2. у знач. наз. усё, усяго́, н. Тое, што ёсць, цалкам, без выключэння.

Усё для справы.

Заўсёды ўсім задаволены.

Усяго пакрыху.

Усё разам узятае (усе абставіны, усё, пра што гаварылася).

3. у знач. наз. усе́, усі́х. У поўным складзе, без выключэння (пра людзей).

Адзін за ўсіх і ўсе за аднаго.

Усе да аднаго (без выключэння). Лепшы за ўсіх.

4. (толькі ў Н). Скончыцца, зрасходвацца цалкам.

Соль уся.

5. толькі н. Скончана, канец (разм.).

Больш не ўбачымся.

Усё.

Не хачу ехаць — і ўсё!

◊

Па ўсім відаць (разм.) — па ўсіх прыметах.

Па ўсім відаць, што ён не згодзіцца на абмен.

Увесь у каго (у бацьку, у маці і пад.) хто — пра падабенства каго-н. да каго-н.

Усё адно або усё роўна — аднолькава, няма розніцы, абавязкова нягледзячы ні на што.

Усё адно я не пайду туды.

Мне ўсё роўна.

Усё адно як або усё роўна як — як быццам бы.

Ты ўсё адно як глухі.

Усё як ёсць (разм.) — літаральна ўсё, поўнасцю.

Прадаць усё як ёсць.

Усяго добрага (або найлепшага) — пажаданне пры развітанні.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

with [wɪð] prep.

1. з/ca; ра́зам з; сяро́д;

work with smb. працава́ць з кім-н.;

go with the times не адстава́ць ад ча́су;

in company with ра́зам з;

with each оther адзі́н з адны́м;

stay with one’s parents жыць у бацько́ў

2. (перадаецца тв. скл.) за; на;

cut with a knife рэ́заць нажо́м;

see smth. with one’s own eyes ба́чыць на свае́ во́чы;

buy smth. with money купі́ць што-н. за свае́ гро́шы;

decorated with flowers упрыго́жаны кве́ткамі;

covered with snow пакры́ты сне́гам

3. (паказвае наяўнасць чаго-н.) у, пры, з (сабо́ю);

He had no money with him. У яго з сабою не было грошай.

4. (паказвае на прычыну) з, ад;

shiver with cold дрыжа́ць ад хо́ладу

5. (паказвае на месца) у;

Leave the key with the neighbour. Пакінь ключ у суседа.

6. (паказвае адносіны да чаго-н./каго-н.);

be angry with smb. злава́цца на каго́-н.

7. нягле́дзячы на;

With all his faults we liked him. Нягледзячы на ўсе яго недахопы, мы любілі яго.

♦

be with smb. infml : I’m af raid I’m not quite with you. Баюся, што не разумею цябе.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Sequitur superbos ultor a tergo deus

Услед за ганарыстым ідзе помста Божая.

Вслед за надменным идёт месть Божья.

бел. Жаба дулася, дулася ‒ ды лопнула. За пыха Бог з неба спіха. Захоча Бог пакараць ‒ гардыню пашле. Горды выязджае на хуткім кані, а вяртаецца пешкі.

рус. Спесивый высоко летает, да низко садится. Вздулся пузырь да и лопнул. Гордый покичился да во грех скатился. Спесь в добро не вводит.

фр. L’orgueil a rarement bonne fin (У гордости редко добрый конец).

англ. Pride goes before the fall (Гордыня предшествует падению).

нем. Wer hoch steht, kann tief fallen (Кто высоко стоит, может низко упасть). Hochmut kommt vor dem Fall (Высокомерие приходит перед падением).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

лампрафі́р

[ад гр. lampros = бліскучы + (por)phyreus = пурпуровы]

жыльная магматычная горная парода, якая складаецца з палявога шпату і павышанай колькасці (не менш за 30%) каляровых мінералаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

паліга́мы

(ад палі- + gamos = шлюб)

мнагашлюбныя жывёлы, у якіх адзін самец апладняе за перыяд размнажэння некалькі самак (полігінія) ці адна самка спароўваецца з некалькімі самцамі (паліандрыя).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

прэбе́нда

(с.-лац. praebenda = тое, што павінна быць дадзена)

даходы і маёмасць, якія даюцца прывілеяванай частцы каталіцкага духавенства за выкананне абавязкаў, звязаных з займаемай займанай пасадай.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

эпітэрма́льны

(ад эпі- + тэрмальны);

э-ыя месцанараджэнні — залежы карысных выкапняў, адкладзеныя з гарачых мінеральных раствораў на ўмеранай глыбіні пры адносна нізкай тэмпературы (менш за 200 °С).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)