экстаты́чнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць экстатычнага. Тое, што мы чытаем у Грамыкавай «нібы паэме», — гэта ўжо такая экстатычнасць, такое жаданне абы падражніць аматара старызны, такая самацэннасць навацый, якія чэрпаюць, як правіла, з саміх сябе. Бярозкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Надзёжнік ’рачная губка, бадзяга’ (Ян.), надочнік, ладаннік ’тс’ (ТС), параўн. рус. надожник, надошник ’тс’, укр. надошник ’тс’. Няясная зыходная форма слова не дазваляе даць надзейную этымалогію. Звяртае на сябе ўвагу збліжэнне розных форм са словамі надзёжа ’надзея’, ладны ’добры, прыгожы’, нада ’трэба’, параўн. рус. дыял. надошный ’патрэбны’ і інш., што можа сведчыць пра народнаэтымалагічнае пераасэнсаванне невядомай зыходнай формы як вынік яе дээтымалагізацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сапсе́ць ’састарыцца’ (Нас., Растарг.), ’разбалавацца, дрэнна сябе паводзіць’ (Растарг.). Да псець (гл.); магчыма, з’яўляецца семантычным эквівалентам прымаўкі песі век зжыў (Нас.). З іншай прыстаўкай — запсе́ць ’састарыцца, як сабака’ (Шат., Касп.). Сінанімічна ў другім значэнні да разапсе́ць ’разбалавацца’ (Растарг.). Здзіўляе падабенства харв. дыял. spjèšati ’аслабець’, якое разам са славен. pȇhati ’стаць слабым, стаміцца’ Бязлай (3, 21) збліжае з *pьsъ (гл. пёс).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
до́ма нареч. до́ма;
◊
не все до́ма не ўсе до́ма;
в гостя́х хорошо́, а до́ма лу́чше погов. у гасця́х до́бра, а до́ма лепш;
чу́вствовать себя́ как до́ма адчува́ць сябе́ як до́ма.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
temper1 [ˈtempə] n.
1. но́раў, хара́ктар;
He has a quick temper. Ён мае гарачы нораў.
2. настро́й; гумо́р;
fly/get into a temper раззлава́цца
♦
keep/lose one’s temper вало́даць сабо́й/выхо́дзіць з сябе́
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
cramp2 [kræmp] v.
1. звя́зваць, абмяжо́ўваць (рух); перашкаджа́ць (развіццю); заміна́ць; звужа́ць, зву́жваць
2. tech. змацо́ўваць скабо́й
♦
cramp someone’s style infml абраза́ць кры́лле; звя́зваць па рука́х і нага́х; перашкаджа́ць каму́-н. по́ўнасцю праяві́ць сябе́
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
shatter [ˈʃætə] v.
1. (into) разбіва́ць на аско́лкі; разбіва́цца на дру́зачкі
2. разбура́ць, знішча́ць;
My hopes shattered. Мае надзеі пайшлі марна.
3. псава́ць, разла́джваць;
shatter confidence падрыва́ць даве́р;
I feel shattered. Я адчуваю сябе разбітым.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
панаця́гваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. што. Нацягваючы, напяць усё, многае. Панацягваць вяроўкі.
2. што. Разм. Надзець на сябе многа чаго‑н., накрыцца чым‑н. — пра ўсіх, многіх. Ледзь толькі мы з Саўкам паспелі панацягваць на сябе коўдры, з печы пачала падаць на нас лучына. Сачанка.
3. чаго. Разм. Прыцягнуць, прынесці за некалькі прыёмаў вялікую колькасць чаго‑н. Панацягваць галля. □ Панацягвае [арлан] малым у гняздо ўсялякага корму ў запас, сам пад’есць і тады зноў садзіцца на беразе, п’е ваду і чысціць пер’е. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распераза́цца, ‑перажуся, ‑пяражашся, ‑пяражацца; заг. расперажыся; зак.
1. Зняць з сябе тое, чым быў падперазаны (пояс, папругу, рэмень і пад.). Не пазіраючы ні на кога і тупнуўшы разы са два, Пракоп моўчкі расперазаўся і зняў сярмягу. Колас.
2. Разм. Расшпіліцца (пра пояс).
3. перан. Перастаць стрымліваць сябе; стаць недысцыплінаваным, нахабным. Прытым, Зусім расперазаўся [Кузьма], — Ідзе па вуліцы, шуміць, Бушуе, брэша і хаміць. Корбан. Цяпер, адганяючы непажаданы ўспамін, .. [Гукан] падумаў інакш, больш злосна: «Зазнаўся, няшчасны пісака... Расперазаўся». Шамякін.
•••
Хоць расперажыся — уволю, колькі хочаш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рысава́цца, ‑суюся, ‑суешся, ‑суецца; незак.
1. Віднецца, вылучацца (сваім колерам, абрысамі і пад.) на фоне чаго‑н. На тым баку, за жытнёвым полем, рысаваліся на блакіце неба стрэхі. Васілёнак.
2. перан. Паўставаць у чыім‑н. уяўленні. Вобраз пані з чорнымі пышнымі валасамі жыва рысаваўся ва .. уяўленні [настаўніка]. Колас.
3. Старацца паказаць сябе з выгаднага боку, выклікаць чым‑н. інтарэс да сябе. Баешка ўваходзіў у ролю, пачынаў яўна рысавацца перад натоўпам, што ў момант вырас ля яго. Шынклер.
4. Зал. да рысаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)