◎ Лапчы́вы ’прагны, прагавіты да яды, піцця’ (лун., Шатал.; лід., Сл. паўн.-зах.), ’зайздросны’ (Там жа), шальч. лахчывы ’прагны’, лапшывы ’тс’ (Сл. паўн.-зах., Жд. 1), ’зайздросны’ (КЭС, лаг.). Зах.-укр. лапчивий, лапшивий ’лоўкі, рахманы, умелы’, рус. лапчивость ’разгубленасць’ адрозніваюцца сваёй семантыкай ад бел. лексемы, якая запазычана з польск. łapczywy ’хцівы, прагны, сквапны’ < łapczyć ’прагна хапаць’, ’прагнуць’ < выклічнік łap© lapsi (Слаўскі, 4, 471).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ла́ўдаць, драг. лаўдаты ’есці’ (Клім.). Няясна. Магчыма, генетычна звязана з літ. läudaga ’гультай’, ’неахайны’ (і узнікла са словазлучэння, якое абазначала ’павольна есці’). Аднак, калі улічыць рус. уладз. лаудить ’есці або піць з асаблівым апетытам’, можна меркаваць пра запазычанне. Не выключана балтыйская крыніца літ. lamdyti ’камячыць, мяць’: перанос значэння ’мяць’ > ’есці’ характэрны для іншых моў, параўн. вепс. mähmďä ’мяць, размінаць’ і ’прагна есці’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лкаць ’глытаць’ (Нас., Яруш.), польск. łkać ’плакаць; выдаваць, плачучы, кароткія гукі’, чэш. lkáti ’рыдаць, наракаць’, ’хапаць губамі паветра пры спякоце’, славац. lkať ’рыдаць’. Паўн.-слав. lъkati, параўн. літ. lùk! для абазначэння моцнага глытання, lùkinti ’прагна піць’, ст.-грэч. λύζω ’ікаю, плачу, трасуся’, ст.-ірл. slucim ’глытаць’, с.-в.-ням. sticken ’глытаць, плакаць’. І.‑е. *(s)leuk‑/*(s)leug‑ ’глытаць’. Гл. таксама локаць, лохнуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wolf
[wʊlf]
1.
n., pl. wolves
1) воўк ваўка́ m.
2) Figur. лю́ты, прагаві́ты чалаве́к
3) Sl. ба́бнік -а m.
2.
v.i.
е́сьці пра́гна, пажыра́ць
•
- cry wolf
- keep the wolf from the door
- wolf in sheep’s clothing
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
незразуме́лы, ‑ая, ‑ае.
Такі, які цяжка, немагчыма зразумець. Незразумелае пытанне. Незразумелая мова. □ Я прагна прыслухоўваўся да гутарак, да незразумелых мне слоў. Бядуля. Уперадзе коннікаў ціха пасоўваўся вялізны аўтобус. Яшчэ не выцвіў лак на ім, не пасц[іра]ліся незразумелыя жоўтыя літары і знакі. Лынькоў. // Такі, які цяжка дакладна вызначыць, ахарактарызаваць; загадкавы, дзіўны. Лемяшэвіч падымаўся па лесвіцы з нейкім незразумелым хваляваннем. Шамякін. Я ўсё часцей лаўлю ў цішы Даўно забытай песні водгук, Што сее дзесь на дне душы Незразумелую трывогу. Гілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
glut
I [glʌt]
1.
v.t.
1) перако́рмліваць
2) насыча́ць, заспако́йваць (сма́гу, ціка́васьць)
2.
v.i.
1) наяда́цца дасы́та
2) аб’яда́цца
3) затава́рваць ры́нак
3.
n.
1) аб’яда́ньне
2) вялі́кая ко́лькасьць, пе́расыць f.
3) затава́рваньне ры́нку
II [glʌt]
v.t.
пра́гна глыта́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Е́сці (ТСБМ). Рус. есть, укр. їсти, ст.-рус. ѥсти, ст.-слав. ѥсти, балг. ям, серб.-харв. је̏сти, славен. jésti, чэш. jísti, славац. jesť, польск. jeść, в.-луж. jěsć, палаб. jest і інш. Прасл. ěsti, ědmь ∼ літ. ė́du, ė́sti ’есці, прагна есці’. І.‑е. *ēd (ст.-інд. ádmi, хец. e‑itmi, лац. edo). Для балта-слав. стану характэрна падаўжэнне каранёвага e (Покарны, I, 287–288, Ваян, III, 452).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ке́шкацца ’доўга займацца з чым-небудзь, марудна рабіць што-небудзь; корпацца’ (ТСБМ, Нас., КЭС, лаг., Касп., Шат., Сл. паўн.-зах., Бір., Бяльк.). У адпаведнасці са Сл. паўн.-зах., 458–459 запазычана з літ. teškéntis ’плёскацца, забаўляцца, пэцкацца ў лужыне’. Лаўчутэ (Балтизмы, 67) прытрымліваецца іншай версіі. Слова таксама разглядаецца як балтызм, але ў якасці крыніцы адзначаюцца лат. kęskât ’прагна есці, пэцкацца, марудзіцца’, kęska ’неахайнік’. Ненадзейна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пуцава́ць 1 ’прагна есці’ (гродз., Жыв. НС), пуцоваць ’злавацца’ (жытк., там жа). Відаць, да папярэдняга слова (гл.); параўн., аднак, польск. pucować ’жэрці’, чэш. spucovati ’з’есці’, якія аўтары Варшаўскага слоўніка (Варш. сл., 5, 426) і Махэк₂ (475) выво-дзяць з польск. pucować ’чысціць’, чэш. pucovati ’тс’ < ням. putzen ’тс’, г. зн. ’пакідаць посуд чыстым’.
◎ Пуцава́ць 2 (пуцэваць) ’абчэсваць бярвенні’ (ПСл). Ад пуц ’цяслярская сякера’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
shovel
[ˈʃʌvəl]
1.
n.
лапа́та f.; шу́фаль -ля m.
a coal shovel — шу́фаль для ву́галю
2.
v.t.
1) набіра́ць, насыпа́ць шу́флем
2) адкіда́ць лапа́тай
to shovel snow from the road — адкіда́ць з даро́гі сьнег
3) пра́гна е́сьці (пра гало́днага)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)