беда́ ж. бяда́, -ды́ ж.; (бедствие, несчастье) бядо́та, -ты ж., лі́ха, -ха ср.;
◊
беда́ в том, что бя́да ў тым, што;
беда́ как… страх (жах) як…;
на беду́ (мою́, твою́, свою́ и т. п.) на бяду́ (маю́, тваю́, сваю́ и т. п.);
на (ту) беду́ на няшча́сце, як на то́е лі́ха;
что за беда́! што за бяда́!;
не велика́ беда́ не вялі́кая бяда́, малы́ кло́пат.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
борI (лес) бор, род. бо́ру м.;
◊
с бо́ру да с со́сенки погов. збор-дружы́на; адку́ль папа́ла; адусю́ль патро́ху;
отку́да сыр-бо́р загоре́лся погов. адку́ль сыр-бо́р загарэ́ўся, адку́ль лі́ха ўзяло́ся.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
walec
м.
1. мат. цыліндр;
2. тэх. валец, валок; каток;
walec drogowy — дарожны каток;
po jakiego walca — за якім ліхам; якога ліха
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
fuck2 [fʌk] v. slang, taboo
1. тра́хацца
2. : (ужываецца для ўзмацнення выразу здзіўлення, гневу і да т.п.) Fuck it! We’ve missed the train. Каб на яго ліха, мы ж спазніліся на цягнік.
fuck about [ˌfʌkəˈbaʊt] phr. v. slang, taboo паво́дзіць сябе́ недарэ́чным чы́нам
fuck around [ˌfʌkəˈraʊnd] phr. v. BrE, slang, taboo = fuck about
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Ліхата́, ліхота ’жорсткасць, лютасць, бязлітаснасць’ (ТС), ’злая бяда, няшчасце’ (Шат.), ’зло’ (Янк. БП), ’непрыемны выпадак; гаротныя, няшчасныя абставіны; злосць, раздражненне’ (Нас.), ліхотка ’кепска, дрэнна’ (Янк. 3.). Укр. лихота, рус. лихота, польск. lichota, н.-луж., чэш., славац. lichota, балг. лихота, ст.-слав. лихота. Прасл. lixota — абстрактны назоўнік ад lixъ > ліхі́ > лі́ха (гл.). (Слаўскі, 4, 231). Аб суф. ‑ота (‑ата) гл. Сцяцко, Афікс. наз., 120–121. Ст.-бел. лихота ’ліслівасць’ у Скарыны мае іншую семантыку (як ст.-чэш. lichota), чым звычайна ’бяда’ (Булыка, Лекс. запазыч., 207).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
памаўзлі́вы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Шкадлівы. Да чаго ж была памаўзлівая [кошка]! Як ні хавай мясное ці малочнае, — адведае. Пальчэўскі. — Ну і памаўзлівая карова, каб на яе ліха. — Сцяпан загнаў Рэпку ў статак, але ўжо праз хвіліну яна зноў ішла па пашы, падняўшы рогі. Асіпенка.
2. Ласы, прагны да чаго‑н. смачнага, прыгожага. Памаўзлівы на пачастункі. □ [Іна:] — Ты спадабаўся ёй... Толькі глядзі-і... — яна падышла і ўдарыла яго пальцам па носе. — Не будзь памаўзлівы! Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Капо́ра 1 ’ланцуг для прывязвання лодкі’ (петрык. Мат. Гом.). Няясна. Магчыма, у выніку распадабнення з какора (гл.) ’крывы камель, корань дрэва’, семантыка якой развівалася наступным чынам: ’крывы камель (дуба), які выкарыстоўваўся ў якасці шпангоўта лодкі’ > верхняя частка шпангоўта, за якую прывязвалі лодку’ > ’ланцуг’.
◎ Капо́ра 2, напора ’а нічога, дармо’, ’няхай сабе, ліха з ім’ (пін., Нар. лекс., Жыв. сл.). Відавочна, з’яўляецца працягам укр. капар. якое з іўрыцк. kappärä ў пераносным значэнні ’варты жалю’, ’мізэрны’, ’нічога не варты’, якое з дзеяслова карат ’пакрываць’ кірзгг ’выбачыць, пакрыць віну’ (ЕСУМ, 2, 369).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лі́шні, лі́шній, лі́шненькій ’які перавышае ўстаноўленую норму, колькасць’, ’празмерны’, ’непатрэбны’, ’дадатковы’ (Бяльк., Яруш., ТСБМ, Сл. ПЗБ, ТС), лі́шне, лі́шня, лі́шнё ’надта, празмерна’ (Шат., Сл. ПЗБ, ТСБМ), лі́шняго ’больш за норму’ (Янк. 1). Укр. ли́шній, ли́шний, рус. ли́шний, ст.-рус. лишьнии; польск. liszhy, liszni (запазычаныя з бел. мовы), н.-луж. устар. lišny празмерны’, серб.-харв. устар. najlišno ’найбольш’, балг. лишен ’непатрэбны’, прасл. lišьnъ ’які застаецца’, празмерны’, ’непатрэбны’ (Слаўскі, 4, 293–294). Да lixъ > лі́ха (гл.). Сюды ж лі́шніца ’лішак; большае, чым можна’, ’дастатак’ (ТСБМ, Бяльк., Яруш., Яўс., ТС, Шат.; пух., Жд. 2; лях., карэліц., Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Malum nullum est sine aliquo bono
Не бывае ліха без якогасьці дабра.
Не бывает худа без какого-либо добра.
бел. Няма ліха без дабра. Няма такога злога, каб не выйшла на добрае. Удача і бяда не прыходзіць адна. Красуйся да часу, бяда, прыйдзе і мая пара.
рус. Нет худа без добра. Худа без добра не бывает. Во вся ком худе не без добра. Нет худа без добра, и нет добра без худа.
фр. Chaque médaille a son révers (У всякой медали есть своя обратная сторона). A quelque chose malheur est bon (Для чеголибо и несчастье хорошо).
англ. Every cloud has a silver lining (У каждой тучки серебряная каёмка).
нем. Jeder Nachteil hat auch seinen Vorteil (Всякий недостаток имеет также своё преимущество). Jedes Ding hat zwei Seiten (Всякая вещь имеет две стороны).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
spać
незак. спаць;
iść spać — ісці спаць;
chcę mi się spać — мне хочацца спаць;
licho nie śpi — ліха не спіць;
serce śpi — сэрца маўчыць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)