Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
◎ Пі́паць ’носік, дзюба ў пасудзіне’ (зэльв., Жыв. сл.; Сл. рэг. лекс.), ’выступ, каб узяцца рукою’ (Сл. рэг. лекс.), піць (зневаж.) ’нос’ (Сл. Брэс.), укр.nun тик, тіпать ’ціпун на языку курэй’, пітка ’сасок на грудзях; соска’, ’носік у чайніку’, нітак ’мазоль’, славац.ріреі ’ціпун’, славен.pipa ’тс’, серб.-харв.піша ’кран; кукурузны пачатак’, пішак ’шчупальца’. Гл. пылець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адкруці́цца, -ручу́ся, -ру́цішся, -ру́ціцца; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Раскруціўшыся, аддзяліцца; адшрубавацца.
Вяроўка адкруцілася.
Адкруцілася гайка.
2. Павярнуўшыся, адкрыцца.
Кран адкруціўся.
3. Зламацца, адарвацца ад пакручвання ў розныя бакі; перакруціцца.
Спелая макаўка лёгка адкруцілася.
4. Скончыць круціцца, адкружыцца.
Адкруціліся пары ў вальсе.
5. Ухіліцца, хітра вызваліцца ад чаго-н. з дапамогай выдумак (разм.).
А. ад паездкі.
|| незак.адкру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перакруці́цца, -учу́ся, -у́цішся, -у́ціцца; зак.
1. Павярнуцца кругом, процілеглым бокам ці канцом.
П. на адной назе.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сапсавацца ад частага, празмернага закручвання або распасціся напалам, на часткі ад кручэння.
Кран перакруціўся.
Алюмініевы дрот лёгка перакруціўся.
3.перан. Рэзка перамяніцца, перайначыцца (разм.).
Як жыццё перакруцілася.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Заблытацца, зблытацца.
Ніткі перакруціліся.
|| незак.перакру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ру́хаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1.каго-што. Перамяшчаць, пхаючы ці цягнучы.
Р. воз.
2.што. Прыводзіць у рух, прымушаць дзейнічаць.
Р. пад’ёмны кран.
3.чым. Рабіць рухі, варушыць.
Р. пальцамі.
4.перан., што. Садзейнічаць развіццю чаго-н.
Р. навуку.
5. Тое, што і рухацца (у 2 знач.; разм.).
Будзем р. да вёскі.
|| наз.ру́ханне, -я, н.
|| прым.ру́хальны, -ая, -ае.
Рухальная сіла.
Рухальныя нервы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
працалюбі́вы, ‑ая, ‑ае.
Які вызначаецца вялікай любоўю да працы. Клімовіч холадна сустрэў хлопца, хоць добра ведаў, які працалюбівы і здольны яго бацька.«Беларусь».Маленькі кран, што ўчапіўся ў вялікую канструкцыю, нагадваў працалюбівую мурашку, якая цягне агромністую, большую за сябе, ношу.Шыцік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ку́рак1, куракі́ ’петлі ў лапцях, куды зацягваліся аборы’ (Сл. паўн.-зах., Касп., Шатал., Нар. сл., Жд. 2). Параўн. польск.kurek у другасным значэнні ’кран’ (= ’што адкрывае і замыкае’). Націск і суфіксацыя сведчаць на карысць польскага ўплыву (параўн. Слаўскі, 3, 400).
Ку́рак2 ’трэска (гнілая)’ (Мат. Гом.). Да курыць (гл.). Параўн. гніць і тлець як сінонімы.
водаразборная калонка або кран, якія ўстанаўліваюцца на водаразборнай лініі для палівання вуліц, тушэння пажараў і інш.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Масол, масёл, масолак ’косць’, ’голая косць’ (Бяльк., Растарг., Ян.; хоц., Мат. Маг.; ветк., добр., б.-каш., Мат. Гом.), (перан.) ’рука’ (жытк., Мат. Гом.), масалы́га ’костка, масол’ (Грыг., Бяльк.), масалы́кнуць ’ударыць’ (лід., Сцяшк. Сл.). Рус.мосол, мосла́, мосла́к ’костка сцягна’, ’круглая абгрызеная галоўка косці’, ’сустаў крыла’, ст.-рус.мосолъ ’тоўстая каравячая косць’, мослокъ ’вяртлюг’, мостолыга ’вялікая косць’ (XVII ст.). Паходзяць з тур.musluq ’кран’, ’трубачка ў cacyдах’ (Баскакаў, Тюрк. элем., 258). Яшчэ раней Міклашыч (Türk. El. Nachtr., 2, 191), Мацэнаўэр (LF, 10, 333) прапанавалі ў якасці крыніцы запазычання тур.maslak, muslak ’кран бочкі’, пасля, аднак, Міклашыч адхіліў гэту гіпотэзу. Прычынай з’явіліся дадатковыя значэнні ў вытворнага дзеяслова мосо́лить, у прыватнасці ’дакучаць’. Баскакаў (там жа) размяжоўвае рус. лексемы мосол, мосолыга на дзве: ’проська’ і ’косць’. Першая звязана з мянушкай рускіх прасолаў, перакупнікаў палоцен, асновай для якой з’яўляецца цюрк.mäsül ’прошанае’, ’просьба’, ’прадмет просьбы’. З гэтага ўтварылася і бел.масталыга ’прыдзірала, буркун’ (Растарг.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
укла́дчыкIIм
1. Pácker; Stápler m -s, - (уштабель);
2.чыг Schíenenleger m -s, -; Verlégekran m -(e)s, -e (кран)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)