часно́к, ‑наку, м.

1. Агароднінная расліна сямейства лілейных з ядомай цыбулінай, якая мае востры смак і рэзкі характэрны пах. Пасярод сумётаў-горак Зелянее многа град. Тут — цыбуля, памідоры, Морква, рэпа і салат, І капуста, і гуркі, І часнок, і буракі. Муравейка.

2. зб. Ядомыя цыбуліны гэтай расліны.

•••

Як (нібы) часнок — роўны і белы (пра зубы).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

марскі́ в разн. знач. морско́й;

~ка́я вада́ — морска́я вода́;

~ка́я трава́ — морска́я трава́;

м. флот — морско́й флот;

~ка́я пяхо́та — морска́я пехо́та;

○ м. клі́мат — морско́й кли́мат;

м. ву́зел — морско́й у́зел;

~ка́я капу́ста — морска́я капу́ста;

~ка́я зо́рка — зоол. морска́я звезда́;

м. леў — морско́й лев;

~ка́я мі́ля — морска́я ми́ля;

~ка́я хваро́ба — морска́я боле́знь;

◊ м. воўк — морско́й волк

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

głowiasty

1. галавасты; з вялікай галавой;

2. купалападобны; шарападобны;

3. качанны;

kapusta ~a — качанная капуста

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

праваля́цца, ‑яюся, ‑яешся, ‑яецца; зак.

Разм.

1. Правесці некаторы час лежачы, валяючыся. Непаваротлівы і ляны,.. [Алесь] цэлы дзень можа праваляцца на мурагу ў цяні. Ваданосаў. // Праляжаць некаторы час хворым. Тыдні два праваляўся ў пасцелі Васіль Бусыга пасля с[у]тычкі з Саўкам Мільгуном. Колас.

2. Праляжаць некаторы час забытага, непатрэбным. Капуста правалялася на базе, мусіць, месяцы са два. Дуброўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Паві́нкі мн. ’капуста, квашаная палавінкамі’ (Мат. Гом.). Не зусім ясна. У словаўтваральных адносінах — аддзеяслоўнае суфіксальнае ўтварэнне; у такім выпадку ад *павінуць (гл. вінуць) < viti; г. зн. звітыя часткі капусты ў процілегласць насечаным. Не выключана, аднак, што слова з’яўляецца і вынікам нерэгулярных дыялектных фанетычных працэсаў: моцнай рэдукцыі галоснага і асіміляцыі зычных: палавінкі < пальвінкі > паўвінкі > павінкі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

cebulka

cebulk|a

ж. цыбуліна; цыбулька;

~a włosa — цыбулька воласа;

ubrać się na ~ę — апрануцца, як капуста

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

ки́слый в разн. знач. кі́слы;

ки́слая соль хим. кі́слая соль;

ки́слое молоко́ кі́слае малако́;

ки́слые во́ды (исто́чники, ключи́) кі́слыя во́ды (крыні́цы);

ки́слые щи кі́слая капу́ста;

ки́слая улы́бка кі́слая ўсме́шка;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тындаль (тындэль) ‘капуста’ ў загадцы: тындэлічка невялічка, тындэль большой (кобр., Рам. Мат. Гр. 1, БНТ, Загадкі). Параўн. укр. дыял. ти́ндель ‘дэталь у возе’ няяснага паходжання (ЕСУМ, 5, 569). Штучна ўтвораныя назвы, відаць, ад гукапераймальнага імітатыва, як укр. ти́нди‑ри́нди — пра пустую балбатню, рус. ты́нда — пра дурную, неахайную жанчыну, польск. tyndyrundy ‘ступа’ ў загадцы. Параўн. трынды-рынды (гл.) і каш. tindlac są ‘корпацца, марудзіць’, польск. дыял. tindlåčka ‘маруда’ (SEK, 5, 149).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кі́слы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае своеасаблівы смак, падобны на смак лімона, журавін. Кіслае віно. Кіслыя ягады.

2. Атрыманы ў выніку браджэння, прыгатаваны шляхам квашання. Кіслае малако. Кіслая капуста. // Які сапсаваўся ад браджэння; пракіслы. Кіслы суп. Кіслая каша. // Напоўнены пахамі кіслаты. Кіслае паветра.

3. перан. Разм. Які выражае незадаволенасць; маркотны, панылы. Кіслы настрой. Кіслая ўсмешка.

4. Які змяшчае кіслату (у 2 знач.). Кіслы раствор. Кіслая глеба.

•••

Кіслая соль гл. соль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Зе́лкі ’лекавыя травы’. Рус. урал. зело́к ’прут’, ярасл. ’трава’, зелки (ЛітССР) ’хвошч’, польск. ziołko ’трава’, ziele ’трава, лекавая трава’, серб.-луж. zełko ’траўка’, славен. zę̂lka ’Kräutchen’, балг. зѐлка ’качан капусты’, макед. зелка ’капуста, качан капусты’. Ст.-рус. зелка ’траўка’ (XVI ст.) Прасл. *zel‑ + ъk‑a з тым жа коранем, што ў зелле, зялёны (гл.): прасл. *zel‑ < і.-е. *gʼhl‑ і суфіксам ‑ък‑а. БЕР, 1, 633. Параўн. Трубачоў, ЭИРЯ, 2, 36–37.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)