жарту́ючы,

1. Дзеепрысл. незак. ад жартаваць.

2. у знач. прысл. Жартам, дзеля забавы. Над ёй нахіліўся Залескі і крыкнуў, сур’ёзна ці жартуючы — яна не зразумела: — А вы, Карпаўна, сумавалі па сапраўднай вайне. Вось яна, любуйцеся. Шамякін.

3. у знач. прысл. Лёгка, без намаганняў. Жартуючы ўсё зрабіў.

•••

Не жартуючы — сур’ёзна, па праўдзе.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зізі́фус

(н.-лац. zizyphus)

дрэвавая або кустовая расліна сям. крушынавых з яйцападобным лісцем і вострымі парнымі шыпамі, пашыраная ў тропіках і субтропіках; некаторыя віды культывуюцца дзеля буйных салодкіх ядомых пладоў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

кандацье́р

(іт. condottiere)

1) кіраўнік наёмнага вайсковага атрада ў сярэдневяковай Італіі;

2) наёмны ваяка, які служыць таму, хто больш плаціць;

3) перан. чалавек, які дзеля выгады гатовы абараняць любую справу.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

wégen

prp (G) з прычы́ны, з-за, дзя́куючы, дзе́ля

únserer Fréundschaft ~ — дзе́ля на́шай дру́жбы

sich ~ séines Benéhmens entschúldigen — прасі́ць прабачэ́ння за свае́ паво́дзіны

~ schléchten Wétters — з-за дрэ́ннага надво́р’я

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

méinethalben, méinetwegen

1) дзе́ля мяне́, праз мяне́

2) як хо́чаш [хо́чаце], я не пярэ́чу

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

Ля 1 ’каля’ (ТСБМ, Мікуц., Мал., Мядзв., Касп., Шат., Бяльк., Я., Сл. ПЗБ), укр. чарніг. ля ’тс’ — скарочаная форма другаснага прыназоўніка каля, які паходзіць з прасл. kolo, па форме — роднага склону назоўніка kolo (ESSJ SG, 1, 88–91; Шуба, Прыназоўнік, 41–43).

Ля 2 ’глянь, бач’, якое стала ў некаторых гаворках пабочным словам (Сцяшк., Сл. ПЗБ). Як пабочнае слова вядома і ва ўкр. гаворках. Скарочанае глянь, ад якога адпала пачатковае г‑ (Карскі, 1, 371; ён жа, Труды, 380), пасля канчатак.

Ля 3, палес. ля мэ́нэ ’дзеля мяне, паводле мне’ (драг., З нар. сл.; Сл. ПЗБ), ’для’ (Касп., Ян., Мікуц.; ельск., Мат. Гом.). Да для (гл.). Узнікла ў выніку адпадзення д‑ перад ‑л‑ (Карскі, 1, 352). Аб узнікненні для шляхам перакрыжавання прасл. dlʼa (< dělʼa) і dьlʼa ’даўжыня’ гл. ESSJ SG, 1, 55–59; Трубачоў, Эт. сл., 4, 234–235; SP, 3, 154–156). Аб ужыванні варыянтаў-сінонімаў для ∼ дзеля гл. Шуба (Прыназоўнік, 41).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

По́дле 1 ’каля; побач’ (Нас., Бяльк.); ст.-бел. по́дле ’каля, пры; з, за, блізка да’, падрабязна пра семантыку і ўжыванне гл. Булахаў, Веснік БДУ, 1973, 61; Груца, БЛ, 10, 64–70. Укр., рус. по́дле ’каля; побач’, польск. podle ’тс’, чэш. podle ’побач, уздоўж’, н.-луж. pódla ’каля, побач’ (пры pódlan ’сусед’), в.-луж. pódla ’тс’. З прасл. *podьlja або *podьlě < *dьlja ’даўжыня’, параўн. польск. podług ’паводле’ ад długi ’доўгі’ (Фасмер, 3, 297; Копечны, ESSJ, 1, 192).

По́дле 2, подлі ’паводле; мяркуючы па’ (Нас., Бяльк.); ст.-бел. подле ’па, згодна з, адпаведна з, на падставе чаго-небудзь; у залежнасці ад’, чэш. podle ’тс’, славац. podľa ’па, паводле’. Звычайна разглядаецца як далейшае развіццё семантыкі ад подле ’каля, побач’. Параўн. яшчэ англ. along ’уздоўж, па’ > ’паводле, згодна з’ < long ’доўгі, працяглы’. Аднак, паводле Карскага (1, 352), подля (подлѥ, подлѣ) < *по для, апошняе з дзеля (дѣлꙗ) ’для, дзеля’ (гл. таксама Чарных, 2, 49), параўн. того для ў грамаце Вітаўта XV ст.: того для церковь оскудела.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

бяздо́льны, ‑ая, ‑ае.

Які не мае шчаслівай долі; няшчасны. Ад родных ніў, ад роднай хаты У панскі двор дзеля красы Яны, бяздольныя, узяты Ткаць залатыя паясы. Багдановіч. Той час мінуў, калі ў бядзе і скрусе Рабом палоскі вузкай і сахі Быў люд бяздольны даўняй Беларусі — Жыхар нізін, балот і пушч глухіх... Звонак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прыклёп, ‑у, м.

Разм. Аб чым‑н., што не адпавядае сваёй сапраўднай сутнасці; адзін выгляд, форма. Цётка, канешне, была тут толькі прыклёпам, Сымон пайшоў на сувязь з нашымі партызанамі. Навуменка. Праўда, сваты і цяпер бываюць часам на вяселлі, Але што гэта за сват: прыклёп адзін. Пальчэўскі.

•••

Дзеля (для) прыклёпу — для выгляду, для прыліку.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сепара́тар, ‑а, м.

1. Апарат для выдзялення аднаго рэчыва з саставу другога. Малочны сепаратар. Адстойны сепаратар. Магнітны сепаратар. □ Сапраўды, неразумна адвозіць малако за дваццаць кіламетраў на малочны пункт толькі дзеля таго, каб там прапусцілі яго праз сепаратар. Дуброўскі.

2. У машынабудаванні — металічная або пластмасавая, абойма для раздзялення шарыкаў або ролікаў у падшыпніках.

[Ад лац. separator — аддзяліцель.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)