ГРО́ДЗЕНСКАЯ МУЗЫ́ЧНА-ТЭАТРА́ЛЬНАЯ ШКО́ЛА ТЫЗЕНГА́ЎЗА.
Існавала ў 1774—80 у Гродне. Створана падскарбіем надворным
Будынак школы пабудаваны ў 1760-я
Літ.:
Prosnak Jan. Grodzieńska szkoła muzyczna w czasach Antoniego Tyzenhauza // Muzyka. 1969. № 2;
Mamontowicz-Lojek B. Szkoła artystyczno-teatralna Antoniego Tyzenhauza, 1774—1785 // Rozprawy z dziejów oświaty. Wrocław etc., 1968. Т. 11.
Г.І.Барышаў, В.П.Пракапцова.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БА́ЦЬКАЎШЧЫНА,
Айчына, Радзіма, 1)
З актывізацыяй
Паняцце Бацькаўшчыны паглыблена і ўзбагачана ў канцы 18 —
2) Родны куток, месца, дзе нарадзіўся і вырас хто-небудзь.
3) Набытак бацькоў, спадчынная маёмасць.
А.К.Каўка.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЕЛАРУ́СКАЯ НАРО́ДНАЯ РЭСПУ́БЛІКА
(
абвешчана ў 1918. Ідэю афармлення
Пасля зрыву мірных перагавораў у Брэсце і наступлення Германіі (18.2.1918) Аблвыкамзах і
Літ.:
Цвикевич А. Краткий очерк возникновения Белорусской Народной Республики. Киев, 1918 (репр. изд.
Варонка Я. Беларускі рух ад 1917 да 1920 году: Кароткі агляд. 2
Турук Ф. Белорусское движение. М., 1921 (репр. изд.
Луцкевіч А. За дваццаць пяць гадоў (1903—1928). Вільня, 1928. Тое
Зюзькоў А. Крывавы шлях беларускай нацдэмакратыі.
Станкевіч А. Да гісторыі беларускага палітычнага вызвалення. Вільня, 1934;
За дзяржаўную незалежнасць Беларусі: Дакументы і матэрыялы... Лёндан, 1960;
Круталевич В.А. Рождение Белорусской Советской Республики. [Т. 1—2].
Яго ж. На путях национального самоопределения:
Сташкевич Н.С. Приговор революции.
Byelorussian statehood: Reader and bibliography. New York,1988;
Игнатенко И.М. Октябрьская революция и самоопределение Белоруссии.
А.М.Сідарэвіч.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЕРО́Й САВЕ́ЦКАГА САЮ́ЗА,
ганаровае званне ў
Чатыры разы Героі Савецкага Саюза:
Л.І.Брэжнеў (1966, 1976, 1978, 1981), Г.К.Жукаў (1939, 1944, 1945, 1956).
Тройчы Героі Савецкага Саюза:
С.М.Будзённы (1958, 1963, 1968), І.М.Кажадуб (люты,
Двойчы Героі Савецкага Саюза — беларусы і ўраджэнцы Беларусі: П.Я.Галавачоў (1943, 1945), С.І.Грыцавец (люты,
Двойчы Героі Савецкага Саюза — прадстаўнікі іншых народаў, якія вызначыліся ў баях за Беларусь: С.Амет-Хан (1943, 1945), І.Х.Баграмян (1944, 1977), А.Я.Баравых (1943, 1945), П.І.Батаў (1943, 1945), А.П.Белабародаў (1944, 1945), Л.І.Бяда (1944, 1945), І.А.Вараб’ёў (1944, 1945), А.М.Васілеўскі (1944, 1945), С.А.Каўпак (1942, 1944), М.І.Крылоў (
Героі Савецкага Саюза — беларусы і ўраджэнцы Беларусі (пра кожнага
1936. П.Е.Купрыянаў, М.А.Сяліцкі.
1937. Ф.К.Каўроў, І.П.Мазурук, Г.М.Склязнёў, О.Ю.Шыіт.
1938. А.С.Благавешчанскі.
1939. В.М.Кажухоў, Я.М.Нікалаенка.
1940. П.Р.Алейнікаў, І.І.Валасевіч, ДзД.Валенцік, М.М.Гармоза, А.Л.Дыдышка, П.В.Кандрацьеў, І.П.Кірпічоў, І.М.Коібзун, І.М.Максіменя, І.В.Матрунчык, І.М.Нядзвецкі, Р.С.Пінчук, А.П.Сабалеўскі, І.М.Саламонаў, М.Ф.Турцэвіч, А.Р.Целешаў, С.І.Чарняк, С.Я.Ялейнікаў.
1941. А.К.Антоненка, Ц.П.Бумажкоў, А.Тарэлік, М.Ф.Гастэла, Л.М.Даватар, І.А.Каўшараў, А.Л.Лізюкоў, Л.З.Муравіцкі, К.Н.Осіпаў, Б.Л.Хігрын.
1942. М.В.Аўдзееў, В.І.Казлоў, М.А.Карначонак, В.П.Карповіч, У.Ц.Курыленка, Ф.А.Мінкевіч, Г.А.Палаўчэня, М.Ф.Сільніцкі, Ф.А.Смалячкоў, М.Дз.Шастакоў.
1943. М.І.Абрамчук, І.А.Авекаў, С.І.Азараў, П.А.Акуцыёнак, І.Е.Аляксееў, М.М.Антонаў, К.П.Арлоўскі, Дз.Я.Аскаленка, Р.Б.Багданаў, І.М.Багушэвіч, М.С.Байкоў, Р.М.Баталаў, А.А.Белы, Я.А.Бірбраер, Ф.П.Бруй, А.М.Бурак, Л.У.Буткевіч, А.Я.Варанчук, А.А.Вашкевіч, З.Д.Віхнін, А.А.Волах, Г.І.Вялічка, А.К.Гаравец, П.А.Гарошак, З.С.Гарэлік, С.Ш.Гурэвіч, М.П.Давідовіч, П.Л.Даўбешкін, Ф.Ф.Дуброўскі, П.І.Жданаў, Н.І.Жолудзеў, С.А.Забагонскі, М.І.Зіньковіч, Я.І.Злацін, Г.П.Ісакаў, С.М.Каданчык, П.К.Казакевіч, М.М.Казачэнка, У.А.Канаваленка, І.Р.Карасёў, В.А.Князеў, І.С.Козіч, Б.Л.Коўзан, А.І.Крайко, Г.А.Крумінь, У.Е.Лабанок, А.Р.Мазанік, Ф.Я.Макавецкі, М.І.Марозаў, В.Ф.Марцехаў, І.В.Мацкевіч, А.І.Мельнікаў, Дз.М.Мінчугоў, М.М.Мядзель, М.К.Навумчык, П.У.Несцяровіч, Ц.П.Новікаў, М.Б.Осіпава, М.К.Піліпенка, П.А.Пілютаў, А.Я.Пісарэнка, Б.Т.Пішчыкевіч, М.Ф.Рабчэўскі, А.І.Радкевіч, П.М.Рудкін, І.Е.Самбук, А.Ф.Самусёў, І.В.Свідзінскі, У.І.Свідзінскі, М.І.Семянцоў, М.Д.Сіянін, А.Я.Смалякоў, І.П.Собалеў, М.Л.Співак, М.І.Сталяроў, П.А.Странакоў, П.Ф.Сычэнка, І.Я.Сяржантаў, Г.С.Тамілоўскі, Н.В.Траян, А.І.Уласавец, І.А.Уласенка, В.Я.Фурсаў, Б.А.Царыкаў, Я.М.Целешаў, В.І.Цямчук, С.М.Чарапнёў, К.П.Чарноў, Б.Т.Шабан, Я.А.Юрчанка, П.І.Ярмоленка.
1944. К.А.Абазоўскі, А.С.Азончык, С.П.Алейнікаў, Ц.Д.Алексяйчук, У.Ц.Алісейка, М.Г.Альхоўскі, А.А.Аляхновіч, С.Ф.Аляшкевіч, М.А.Ананьеў, П.І.Аўрамкаў, С.А.Бабрук, У.А.Барысенка, А.А.Барэйка, П.М.Бахараў, І.А.Бельскі, А.К.Болбас, А.М.Бондараў, П.М.Буйко, П.М.Бухонка, Е.С.Бялявін, І.Ф.Ваксман, А.І.Валынец, І.К.Вальваценка, І.К.Варапаеў, М.А.Высагорац, А.К.Габрусёў, Р.С.Гарфункін, В.М.Гінтаўт, К.П.Грыб, П.Л.Грышчанка, Р.А.Тусараў, А.П.Даніліцкі, Л.В.Дземянкоў, І.М.Ерашоў, П.Е.Жгіроў, Дз.П.Жмуроўскі, У.Г.Завадскі, І.К.Захараў, А.Л.Ісачанка, М.Р.Кавалёў, П.І.Кавалёў, А.В.Казлоў, П.М.Казлоў, М.К.Казлоўскі, І.Е.Каленікаў, В.М.Калеснікаў, С.М.Канашэнка, І.Дз.Кандрацьеў, М.П.Каралёў, С.А.Карнач, А.П.Карпенка, І.Б.Катунін, А.Л.Кляшчоў, І.П.Кожар, П.Ю.Корбут, В.З.Корж, А.Р.Корзун, Ф.П.Котчанка, М.К.Круглікаў, І.І.Крукаў, С.Д.Крэмер, А.М.Кулагін, Ф.Л.Кухараў, І.А.Лапянкоў, Э.В.Лаўрыновіч, І.С.Леановіч, Дз.І.Лугаўской, М.П.Лутоўскі, С.Лукашэвіч, А.П.Луцэвіч, А.Б.Ляшчынскі, Ф.А.Малышаў, С.С.Манковіч, П.Маргелаў, У.Р.Масальскі, Г.І.Маслоўская, Г.Г.Маслякоў, А.Дз.Мацюшоў, Р.Н.Мачульскі, П.М.Машэраў, Я.К.Мінін, Я.І.Міркоўскі, М.М.Мультан, М.В.Мураўёў, Г.М.Надтачэеў, У.А.Парахневіч, А.В.Петрушэўскі, А.З.Петушкоў, С.Петушкоў, А.М.Рабцэвіч, П.М.Раманаў, М.В.Рамашка, А.Д.Салянікаў, І.І.Семянюк, С.І.Сікорскі, У.А.Скугар, А.Л.Сліц, Я.Р.Слонскі, М.А.Старавойтаў, І.І.Строчка, Дз.Г.Сухавараў, С.Я.Сцяпук, Ц.Я.Сычкоў, Ц.Р.Сянькоў, М.М.Тамашэвіч, І.Г.Тамашэўскі, В.І.Тарлоўскі, А.Р.Таўпека, М.М.Ткачэнка, А.Тумар, І.М.Туфтаў, Р.А.Худалееў, У.З.Царук, А.М.Цюльга, М.Л.Часнык, І.Чубукоў, К.А.Шабан, М.П.Шмыроў, П.І.Шпетны, М.К.Шут, А.Г.Юхнавец, П.У.Ялугін, У.І.Ярмак, В.І.Яронька.
1945. Я.А.Аляхновіч, С.П.Анішчанка, Ф.К.Анташкевіч, К.І.Арлоўскі, Ф.Ф.Архіпенка, Ф.А.Асташэнка, С.Н.Багарад, А.І.Банкузаў, М.У.Барташоў, М.У.Барысаў, А.І.Барычэўскі, П.Х.Басянкоў, М.Р.Батракоў, І.С.Бескін, П.М.Буйневіч, І.Р.Бумагін, А.К.Бурак, Ф.М.Бялевіч, Дз.В.Бярнацкі, М.Р.Вайнруб, Я.Р.Вайнруб, А.В.Вакульскі, П.Ф.Вансецкі, Н.Варанцоў, І.П.Гаманкоў, М.І.Гапяёнак, Ц.Л.Гарноў, П.А.Глазуноў, М.Ф.Грыгаровіч, А.І.Гурын, П.І.Гучок, Е.У.Дабравольскі, Л.С.Данілюк, А.Ф.Дзюбко, І.І.Дзякаў, В.А.Дзямідаў, П.А.Дудчык, А.М.Дулеба, В.І.Брэтонка, А.А.Жук, П.С.Жукаў, Ц.С.Жучкоў, У.Р.Жыгуноў, І.С.Зайцаў, М.Л.Зайцаў, Г.С.Здановіч, К.М.Зубовіч, В.К.Зыль, А.Я.Каваленка, С.А.Каваленка, М.К.Кавалёў, Р.С.Кавалёў, Д.В.Казакевіч, А.Я.Казлоў, І.І.Казлоўскі, В.Ф.Каленнікаў, С.А.Калінкоўскі, І.І.Камінскі, Л.М.Каплан, М.Дз.Капусцін, П.М.Каралёў, С.Дз.Карыцкі, П.В.Касцючык, М.П.Катлавец, Я.І.Качанаў, В.А.Квіцшскі, У.М.Кірмановіч, М.А.Кісляк, М.М.Кольчак, М.Дз.Конанаў, Л.С.Корнеў, В.А.Кот, І.М.Краснік, С.А.Красоўскі, А.Ц.Краўцоў, П.А.Крыванос, А.А.Кубліцкі, П.І.Купрыянаў, М.І.Кучынскі, С.А.Лавянецкі, І.І.Ладуцька, А.І.Лапацін, М.А.Ласкуноў, У.С.Лаўрыновіч, П.І.Лізюкоў, А.Я.Ліпуноў, М.В.Лусто, З.Р.Лышчэня, П.В.Мажэйка, І.Ц.Майсееў, Б.А.Майстрэнка, І.А.Макіёнак, І.В.Максімча, Дз.К.Марозаў, У.М.Марцінкевіч, Я.Р.Маскаленка, С.С.Мацапура, М.П.Мебш, А.А.Мінін, Я.А.Мойзых, П.Мухін, Я.Г.Навіцкі, У.А.Наржымскі, Дз.С.Наруцкі, І.Б.Непачаловіч, І.Ф.Несцераў, М.А.Неўскі, П.П.Нікіфараў, Ф.П.Нікіцін, А.В.Паддавашкін, М.Г.Падсаднік, С.А.Панамароў, А.А.Парцянка, І.М.Паўлаў, І.М.Паўловіч, М.П.Пацееў, Ц.А.Пачтароў, С.А.Пашкевіч, Дз.Н.Пенязькоў, Ф.І.Перхаровіч, А.М.Пінчук, М.Р.Пінчук, Г.І.Пісараў, К.М.Полазаў, П.П.Пурын (Пурынь), С.С.Пустэльнікаў, С.Ф.Пшонны, А.Ф.Пятаковіч, М.Я.Рабцаў, М.Я.Раманькоў, Ф.Ф.Раўчакоў, М.С.Рогаў, У.А.Рыбак, У.Р.Рыжоў, Ц.А.Саевіч, В.Д.Сакалоўскі, А.І.Салодышаў, С.А.Свідзерскі, П.С.Сінчукоў, В.В.Скрыганаў, М.І.Смарчкоў, М.К.Спірыдзенка, Г.М.Станкевіч, М.П.Судзілоўскі, М.А.Сурын, Я.Я.Сусько, М.П.Сыдзько, М.Ф.Талкачоў, П.Ф.Тоўсцікаў, П.С.Труханаў, Ф.А.Угначоў, Я.І.Фаміных, А.А.Філімонаў, М.А.Халяўка, А.К.Харчанка, А.С.Хмялеўскі, М.В.Хоцімскі, А.Дз.Церашкоў, Дз.М.Цырубін, А.І.Чарныш, Л.С.Чэркас, А.Дз.Шамянкоў, М.П.Шарко, А.К.Шмыгун, М.Д.Шыла, М.Ф.Шындзікаў, В.П.Юбкін, І.І.Янушкоўскі, У.Р.Яўсеенка.
1946. М.І.Аверчанка, Ф.М.Аўхачоў, М.С.Быкаў, Я.В.Васілеўскі, Я.І.Ганчароў, П.У.Гельман, С.Г.Жукаў, М.М.Зялёнкін, М.С.Камельчык, У.Р.Карачун, Р.В.Ксяндзоў, А.А.Нячаеў, А.С.Мілюцін, К.Ф.Міхаленка, І.С.Нікалаеў, А.А.Нячаеў, А.С.Пешчанка, А.К.Стампкоўская, У.А.Тышэвіч, Ю.А.Шандалаў, А.К.Шэлепень.
1948. Л.І.Гарагляд, П.М.Стафаноўскі.
1951. Я.М.Стэльмах.
1954. Ц.Ц.Рамашкін.
1957. З.М.Тусналобава-Марчанка.
1958. Е.С.Зянькова, З.М.Партнова.
1960. В.З.Харужая.
1965. Ц.С.Барадзін, П.А.Галецкі, І.Драздовіч, І.К.Кабушкін, М.І.Казей, М.А.Кедышка, Л.Дз.Лорчанка, Л.Я.Маневіч, Т.С.Марыненка, Г.М.Халасцякоў, У.А.Хамчаноўскі, Р.І.Шалушкоў.
1978. Р.У.Дольнікаў.
1980. М.П.Чэпік, В.В.Шчарбакоў.
1984. В.В.Піменаў.
1985. Я.П.Іваноўскі, П.І.Івашуцін.
1988. А.А.Мельнікаў.
Героі Савецкага Саюза — прадстаўнікі іншых народаў, якія вызначыліся ў баях за Беларусь:
1939. І.І.Фядзюнінскі.
1941. К.Я.Анохін, Ф.А.Баталаў, Я.Дз.Бяляеў, М.М.Дзмітрыеў, І.А.Кадучэнка, У.Р.Каменшчыкаў, Я.Р.Крэйзер, Ф.І.Паўлоўскі, С.Р.Рыдны, М.М.Чапурной.
1942. В.Я.Сітноў.
1943. М.І.Агароднікаў, Х.Ш.Агліулін, Д.Азізаў, А.Алімбетаў, Р.А.Аляксееў, М.М.Андрэйка, П.Л.Анішчанкаў, Б.С.Антаеў, В.П.Антонаў, Я.А.Антонаў, М.Р.Апарын, С.В.Артамонаў, М.М.Арцем’еў, Р.Е.Бабкоў, Дз.А.Бакураў, Б.Ф.Баннікаў, М.С.Барысаў, Г.І.Басманаў, І.А.Бахмецьеў, І.А.Бачанкоў, П.К.Баюк, Ц.А.Баярынцаў, В.Дз.Белазерцаў, У.К.Беламесных, В.А.Бердышаў, А.Л.Бондараў, Ц.І.Брагонін, А.І.Бруханаў, І.М.Будзілі, Г.Дз.Буднік, М.В.Бузінаў, В.В.Бутылкін, А.В.Быкаў, М.В.Бычкоў, А.П.Валошын, К.Р.Верцякоў, Ф.П.Віслеўскі, М.Л.Воінаў, С.А.Волікаў, Е.Дз.Волкаў, У.Высоцкі, Дз.(М.)Г.Гайнутдзінаў, А.М.Гарбуноў, Г.Дз.Гардаполаў, І.М.Гардзіенка, Х.Г.Гізатулін, В.В.Глаголеў, А.Я.Гнусараў, І.М.Грачоў, С.У.Грышын, А.М.Губін, П.М.Гудзь, П.Я.Гур’янаў, У.В.Гусеў, Ф.М.Давыдаў, А.В.Дамрачоў, Б.Е.Даўлетаў, І.Т.Дацэнка, Т.Джумабаеў, М.Т.Дзёмін, Р.Я.Дзмітрыеў, І.М.Дзям’яненка, А.Ф.Дзячкоў, М.І.Дружынін, І.Х.Дубін, А.Дусухамбетаў, С.А.Елістратаў, Ф.А.Ермакоў, С.Жала, А.М.Жарыкаў, А.П.Жыдкіх, І.П.Зайцаў, І.Ф.Залатароў, У.М.Зарамбо, К.С.Заслонаў, А.Р.Звягін, І.Дз.Зуеў, І.Ф.Зуеў, Т.Ібрагімаў, І.Л.Іваноў, І.С.Іваноў, І.В.Ільгачоў, С.П.Ільін, Б.Ісаханаў, Г.М.Іўлеў, К.Ф.Казакоў, М.Л.Казакоў, С.А.Казакоў, С.Д.Казанаў, А.А.Казаран, А.А.Казарэзаў, А.Г.Казлоў, Ф.М.Калакольцаў, Л.А.Калацілаў, Б.П.Калінін, А.С.Калмыкоў, І.М.Калодзій, А.І.Кальцоў, М.І.Кананенкаў, І.М.Карачараў, А.Карпенка, К.М.Карэлін, П.П.Карэлін, С.Касімхаджаеў, І.Р.Касяк, Т.Каумбаеў, І.А.Качурын, Дз.К.Квітовіч, А.Кжывань, М.І.Кікаш, М.Ф.Кліменка, І.Клімовіч, С.Т.Кляўцоў, І.М.Князеў, М.В.Красавін, І.П.Красільнікаў, Я.Я.Краўцоў, С.У.Крывенка, В.В.Крыклівы, Дз.Ф.Кудрын, І.А.Кузаўкоў, А.М.Кузняцоў, І.Ф.Кузняцоў, С.Н.Кузняцоў, І.З.Куляшоў, М.А.Куратнікаў, А.А.Куцін, С.І.Кязімаў, І.М.Дабанаў, А.А.Лазараў, А.Я.Ламакін, І.Г.Лапін, Л.С.Лапцеў, А.С.Лапшын, І.Ф.Лапшын, С.А.Ларыёнаў, У.Ф.Латышаў, П.М.Лашчанка, І.М.Левусенка, М.Ф.Лімань, Р.М.Лінькоў, І.П.Лісін, М.М.Літвіненка, А.Е.Лук’янаў, Р.А.Лумпаў, Б.Р.Лунц, М.Ц.Лучок, І.Г.Лысанаў, І.І.Люднікаў, Н.А.Лявухін, І.С.Лямайкін, Г.В.Ляхаў, І.М.Ляшэнка, В.М.Макараў, Р.П.Маланог, М.Е.Маліноўскі, М.І.Маргун, І.А.Мардасаў, А.В.Маркаў, В.В.Матасаў, І.М.Мацюгін, В.І.Мельнікаў, А.Е.Меншыкаў, П.М.Мешчаракоў, М.І.Міхайлаў, А.Е.Мішчанка, М.У.Мялашчанка, Р.П.Мясаедаў, А.Г.Мяцяшкін, У.Ф.Несцераў, А.Р.Ніканаў, А.В.Новікаў, М.А.Новікаў, В.А.Някрасаў, А.М.Нямчынаў, А.Р.Огнеў, М.Д.Ольчаў, А.А.Осіпаў, С.А.Папоў, П.А.Патапенка, М.А.Паўлоцкі, І.А.Пахалюк, П.М.Пахомаў, Б.А.Піскуноў, А.У.Посны, М.С.Пруднікаў, С.Дз.Пруткоў, Ц.Д.Пугачоў, К.А.Пуляеўскі, М.П.Пухаў, В.С.Пуцілін, З.Ф.Пянакі, І.М.Пяткоўскі, П.К.Рагозін, І.А.Радаеў, М.К.Раманаў, С.П.Рашчупкін, А.А.Румянцаў, А.С.Румянцаў, І.М.Румянцаў, П.А.Рындзін, В.Р.Салдаценка, М.Е.Самохін, М.Л.Сарокін, Р.П.Саўчук, І.Л.Сердзюкоў, В.Дз.Серыкаў, М.І.Сечкін, Л.С.Сібагатулін, А.В.Сідараў, М.М.Сілін, В.Я.Сітнікаў, Е.Сіхімаў, В.Н.Сласцін, М.Ф.Смірноў, М.Я.Смірноў, С.Р.Смірноў, А.Ф.Спірын, І.Я.Спіцын, М.І.Сташак, Ш.С.Сулейманаў, Дж.Сулейменаў, Б.М.Сураўцаў, Р.М.Суркоў, Г.І.Сурнін, І.Я.Сухараў, С.Я.Сухараў, Дз.П.Сухарнікаў, Ф.П.Сушкоў, А.Л.Сярожнікаў, П.Ц.Таранцаў, В.Ф.Тарасенка, К.Таскулаў, К.Я.Ткабладзе, В.І.Трусаў, А.В.Трыфанаў, Ф.А.Трыфанаў, М.І.Тузаў, А.І.Уладзіміраў, М.Дз.Уласаў, М.М.Уласаў, П.М.Фамічоў, Б.М.Фарунцаў, І.Д.Фіёнаў, М.В.Філімонаў, А.Р.Фралянкоў, В.С.Хабіеў, М.І.Харламаў, Ф.М.Хлуднеў, М.М.Хухлоў, А.П.Цаплін, А.С.Цвердахлебаў, М.К.Цімашэнка, У.Я.Цімашэнка, В.М.Цімонаў, В.Ф.Цітоў, К.А.Ціханаў, І.В.Цымбал, Ф.П.Чабурын, К.З.Чалоўскі, Я.Дз.Чарамноў, У.І.Чаркасаў, П.А.Чарняеў, П.А.Чудзінаў, М.А.Шавялёў, Б.П.Шайко, С.Шакіраў, М.Р.Шаламцоў, М.С.Шанцоў, М.Т.Шарстабітаў, У.П.Шарстнёў, І.К.Шаумян, В.В.Швец, Дз.В.Шурпенка, А.В.Шчарбакоў, В.В.Шчарбіна, А.Ф.Шчукін, М.П.Шыбаеў, Д.К.Шышкоў, Ш.Эргашаў, М.М.Юр’еў, І.А.Юсупаў, Ц.С.Ягораў, Г.Т.Якушкін, А.К.Ярохін, А.І.Яршоў, М.А.Яхагоеў.
1944. С.С.Абдужабараў, А.Н.Абрамаў, К.К.Абрамаў, М.Р.Абросімаў, А.Р.Абухаў, В.Ц.Абухаў, В.Г.Аверчанка, А.Л.Агафонаў, А.С.Агафонаў, К.Азалаў, Р.Азімаў, Ф.Ф.Азміцель, І.К.Айтыкаў, В.І.Акімаў, М.П.Акімаў, Г.К.Акпераў, М.С.Актуганаў, М.В.Акцябрская, М.Я.Алавяннікаў, М.Альбер, А.В.Азяксандраў, І.Аляксандраў, М.А.Аляксандраў, І.П.Аляксееў, Я.А.Аляксееў, Х.Амінаў, К.М.Андрусенка, У.К.Андрушчанка, Я.Т.Андрушчанка, А.Дз.Андрэеў, М.М.Андрэеў, А.Аннаеў, Дз.А.Анохін, І.Ф.Анохін, А.А.Анпілаў, І.М.Антонаў, М.І.Антонаў, Я.Ф.Антошын, І.М.Анціпін, А.К.Апалеў, І.І.Арандарэнка, В.К.Ардашаў, Ц.М.Арлоў, І.Я.Арол, А.М.Арсянюк, М.А.Аруцюнян, М.В.Архангельскі, Д.Асаналіеў, В.С.Аскалепаў, П.А.Афанасьеў, С.Я.Афанасьеў, Ф.Т.Афанасьеў, Г.А.Ахмераў, К.Х.Ахметшын, Т.Бабаеў, К.М.Бабошка, В.М.Бабошын, С.А.Багамолаў, І.В.Багданаў, У.Р.Багуслаўскі, А.В.Бажанаў, М.Байрамаў, А.Г.Байцоў, А.І.Баксаў, І.П.Баладурын, Р.В.Баламуткін, І.М.Банаў, М.П.Баранаў, У.П.Баранаў, М.І.Баркоў, Н.Д.Баронін, Е.І.Барыкін, М.Б.Барысаў, І.А.Барысевіч, М.Г.Барышаў, М.І.Барэеў, Г.П.Бахвалаў, В.А.Башкіраў, Ф.А.Башкіраў, В.І.Баяркін, К.Ф.Белаконь, Г.М.Бзараў, Г.Біктыміраў, І.С.Бірукоў, А.Л.Болатаў, І.К.Боддун, М.М.Броннікаў, А.П.Брынскі, С.Ц.Брэусаў, І.І.Бувін, І.А.Буканаў, Б.А.Булат, В.Г.Булатаў, Х.С.Булатаў, А.А.Бурнашоў, М.А.Бухтуеў, М.І.Быкоўскі, А.С.Бычак, Р.В.Бязуглаў, А.І.Бялоў, А.К.Бялоў, П.А.Бялоў, Р.А.Бялоў, А.І.Бяспятаў, А.Дз.Валогін, М.Я.Валошын, М.П.Варатынцаў, А.Ф.Варонін, А.Варонін, І.І.Варэпа, М.А.Васеў, І.Васіленка, А.М.Васільеў, І.В.Васільеў, М.М.Васільеў, М.Ф.Васільеў, С.А.Ваўпшасаў, Р.І.Вахонін, У.К.Венцаў, Л_Л.Вінер, П.Дз.Вінічэнка, Ю.М.Віннік, У.М.Вішнявецкі, А.П.Возлікаў, В.Ф.Волкаў, М.Ц.Волкаў, А.І.Воранаў, М.А.Вычужанін, В.А.Вядзенка, К.А.Вяршынін, М.Дз.Вяснін, Р.П.Вятчынкін, Ф.Г.Габдрашытаў, С.К.Гадавікоў, І.Я.Гайдым, А.С.Гайко, С.К.Галавашчанка, А.В.Галадноў, В.М.Галаулін, Б.Л.Галушкін, І.В.Ганжэла, Е.К.Гаранян, В.Ф.Гарачаў, І.П.Гарбуноў, А.С.Гардзееў, Ю.І.Гарохаў, Ш.Ю.Гатыятулін, П.П.Гаўрылаў, Ф.Г.Гаўрылаў, П.І.Гаўрыш, Я.І.Генералаў, П.М.Герасіменка, А.П.Гергель, І.В.Гермашаў, А.Г.Гізатулін, С.Я.Гладкоў, Ф.І.Говараў, Дз.Ф.Грачушкін, М.А.Грачыхін, А.І.Громаў, А.М.Громаў, І.К.Груздзеў, Л.А.Грыгаровіч, А.І.Грыгор’еў, Т.С.Грыгор’еў, Л.М.Грыгор’еў, Дз.А.Грыдзін, М.А.Грынёў, К.Д.Грыцынін, А.С.Грышын, С.С.Грэбчанка, А.І.Гуляеў, Дз.Ц.Гуляеў, С.І.Гурвіч, В.В.Гусеў, Ф.Л.Гушчын, А.Я.Давыдаў, Л.Ш.Давыдаў, М.Я.Дакучаеў, Р.А.Далгоў, А.Дз.Данілаў, П.А.Данілаў, Е.І.Данільянц, А.Ф.Данукалаў, М.С.Дароўскі, І.М.Дарохін, І.С.Даутаў, А.Г.Даўлетаў, Б.Даўледжанаў, Б.Р.Даўлятаў, І.К.Двадненка, Э.Б.Джумагулаў, Я.А.Дзерцеў, М.А.Дзёмін,
1945. К.А.Авакян, С.В.Авяр’янаў, Ф.Я.Агафонаў, М.І.Агурэчнікаў, С.Адашаў, Дз.Е.Алейнічэнка, В.А.Алісаў, І.П.Алтухоў, У.С.Алхімаў, М.М.Альшэўскі, М.Я.Аляксандраў, Ф.М.Аляксандраў, А.М.Аляксеенка, А.А.Аляксееў, Ж.Андрэ, А.С.Андрэеў, І.Я.Андрэеў, П.К.Андрэеў, Я.В.Анісімаў, М.А.Аніскін, С.П.Анішчанка, М.А.Ануфрыеў, С.А.Апраксін, М.П.Аргуноў, В.Дз.Арлоў, Я.Н.Арлоў, І.М.Арсеньеў, І.С.Арцішчаў, П.А.Арэф’еў, І.І.Асінны, М.С.Аслікоўскі, С.Ц.Атрохаў, А.К.Аўдзееў, Дз.М.Аўсяннікаў, Б.В.Аўчыннікаў, М.Ц.Аўчыннікаў, Б.М.Афанасьеў, В.М.Афанасьеў, Д.М.Ахмедаў, Ф.Ахмедаў, С.Ашыраў, К.І.Бабахін, В.А.Бабічаў, М.М.Бабкін, В.М.Бабкоў, М.І.Баброў, Л.Г.Бабушкін, А.М.Багалюбаў, М.Ц.Багамолаў, Ф.М.Бажора, П.С.Байцоў, С.І.Балгарын, І.М.Бандарэнка, С.Дз.Барадулін, С.М.Баразянец, Т.М.Барамзіна, В.М.Бардуноў, В.М.Барсукоў, П.М.Батыраў, М.І.Бахцін, Б.Л.Белік, І.М.Беразуцкі, Р.Я.Бераснеў, Ф.С.Берастаў, Я.А.Бікбаў, В.М.Бірукоў, Ф.Ц.Блахін, В.П.Брагін, В.Я.Брагін, Т.А.Братчыкаў, М.В.Будзюк, М.І.Будзянкоў, К.С.Бурдзейны, Ф.В.Буслаў, П.П.Бухнін, М.К.Буянаў, Л.А.Быкавец, І.Л.Бялоў, І.М.Бярэзін, Ф.С.Вазнясенскі, В.А.Валасатаў, А.М.Валошын, М.Ф.Валошын, І.М.Валчкоў, В.У.Ванцян, П.Я.Вараб’ёў, М.А.Васін, Г.І.Вахалкоў, А.Я.Вахненка, А.Ф.Везіраў, Р.І.Велікаконь, Р.П.Віктараў, М.М.Вінаградаў, П.I.Вінаградаў, Ф.І.Вінакураў, А.Л.Вісяшчаў, I.П.Віткоўскі, В.А.Віхіраў, А.А.Волкаў, А.П.Волкаў, М.Е.Волкаў, Х.Н.Гайсін, М.А.Гакель, У.А.Галаскокаў, К.М.Галіцкі, А.К.Галубкоў, А.М.Галубой, Б.Б.Гарадавікоў, А.В.Гарбатаў, Д.І.Гарбуноў, В.С.Гаўрылаў, Р.С.Гашава, А.І.Гераськін, А.М.Герман, М.М.Глебаў, І.В.Глушкоў, К.С.Гнідаш, А.Е.Голубаў, А.Ф.Грабнёў, К.В.Гразноў, М.І.Грыбкоў, Дз.П.Грыгор’еў, В.I.Грышаеў, В.С.Грышко, І.Ц.Грышын, І.П.Гураў, К.Ф.Гураў, П.Ф.Гушчын, М.С.Давыдаў, М.П.Дакучаеў, В.І.Далгаполаў, У.К.Далгоў, А.А.Данілаў, М.І.Данілаў, М.М.Даніленка, А.І.Данскіх, Ю.М.Двужыльны, Г.І.Джункоўская-Маркава, І.М.Дзусаў, М.М.Дзяканаў, П.М.Дзякаў, М.І.Доліна, С.А.Долінскі, М.І.Дружынін, М.Я.Дубровін, Г.А.Дуброўскі, М.В.Дунічаў, В.Дз.Едкін, Л.К.Ерафееўскіх, Ф.П.Ерзікаў, Р.Дз.Ермалаеў, Ф.П.Ермалаеў, Е.М.Жагранкоў, П.М.Жалтухін, А.П.Жэсткаў, А.М.Жданаў, Л.В.Жолудзеў, І.Я.Жудаў, М.А.Жуканаў, В.П.Жукаў, Я.А.Жыгуленка, В.І.Жылін, М.М.Завадоўскі, В.С.Заварызгін, В.І.Загароднеў, В.Г.Зайцаў, В.Л.Зайцаў, С.Х.Зайцаў, М.А.Замулаеў, Ю.Ф.Зарудзін, І.М.Запарожскі, А.І.Зараўняеў, А.Н.Захараў, Г.Н.Захараў, А.М.Звераў, І.Е.Злыгосцеў, Е.М.Зорын, А.Л.Зубкова, А.А.Ібраеў, Ф.Я.Іванішка, А.В.Іваноў, К.В.Іваноў, М.В.Іваноў, М.А.Лзюмаў, І.І.Ілазараў, Г.М.Інасарыдзе, А.Дз.Іонаў, М.А.Ісайка, С.Іскаліеў, В.У.Істомін, А.Ішанкулаў, П.В.Каваленка, П.П.Кажамякін, М.А.Кажушкін, А.А.Казакоў, В.І.Казакоў, Р.П.Каалоў, В.Г.Казянкоў, В.М.Каламоец, Б.П.Калач, І.А.Калашнікаў, М.С.Калашнікаў, П.Р.Калеснікаў, С.М.Калінін, М.А.Калодка, П.І.Каломін, У.Я.Калпакчы, Б.Л.Калядзе, Г.В.Камароў, Г.У.Камароў, Р.К.Камарыцкі, Дз.К.Камзаракаў, У.Р.Канарэеў, Г.Ф.Канцаў, I.В.Капейкін, А.М.Карасёў, М.В.Каранаў, Е.М.Карніенка, В.І.Карнішын, Я.І.Каровін, М.П.Карпееў, В.І.Карпенка, В.Р.Карпенка, Я.Ф.Касавічоў, Ф.Дз.Касценка, Г.Л.Катарын, П.Р.Кашчэеў, М.І.Кашын, В.Ш.Квачантырадзе, Р.К.Кіба, Г.Ф.Кірдзішчаў, М.С.Кірылаў, У.Л.Кірылаў, Р.Р.Кіяшка, В.С.Кладзіеў, І.К.Кліманаў, М.І.Кліменка, Дз.М.Клімзаў, П.Ф.Кляпач, М.І.Колычаў, М.І.Конанаў, В.М.Косцін, У.М.Кошалеў, К.А.Кошман, М.В.Крапцоў-Зайчанка, І.Т.Красноў, В.І.Краўчанка, В.І.Круглоў, Ф.Т.Крылоў, С.М.Крынін, І.Н.Кудзін, С.А.Кудрашоў, К.Г.Кузняцоў, Р.І.Кузняцоў, В.С.Кузьмін, М.А.Кузьмін, Л.Дз.Кукалеўскі, П.А.Кулакоў, А.Г.Куліеў, С.З.Кульбашной, А.П.Кулясаў, Дз.А.Купцоў, С.А.Купцоў, П.А.Курачкін, М.Ц.Курбатаў, Дз.М.Курлук, А.В.Курын, К.П.Кутрухін, С.Ф.Куфонін, Е.М.Кухараў, М.М.Лазькоў, П.Б.Лакціёнаў, Г.Д.Лапацін, Г.С.Лебедзеў, С.А.Лебедзеў, В.А.Леванян, М.Лефеўр, М.Н.Ліннік, К.С.Лісіцын, В.М.Літвінаў, М.М.Логінаў, У.Л.Логінаў, І.П.Луеў, Л.В.Лук’янчыкаў, М.А.Лунькоў, А.А.Лучынскі, І.І.Лысенка, Ф.К.Лысенка, А.С.Люты, В.І.Лявіцкі, І.М.Лявонаў, І.Р.Лядоўскі, І.А.Мазгавой, М.С.Майдан, А.С.Майсеенка, Т.П.Макарава, К.В.Макараў, М.Р.Макараў, Я.А.Макееў, А.М.Максін, П.П.Маладых, А.І.Малаў, А.А.Мален, М.С.Малінін, І.Т.Малка, М.П.Мальчанка, М.В.Мамонаў, В.М.Манкевіч, А.І.Маркаў, В.В.Маркін, А.І.Марозаў, I.В.Марозаў, М.М.Мартынаў, У.К.Мартынаў, М.І.Марцьянаў, А.А.Марчанкаў, М.Ф.Мар’яноўскі, С.І.Масіенка, Ц.Д.Масін, А.П.Маслаў, А.А.Матросаў, У.М.Мачалаў, В.А.Меднаногаў, Н.Ф.Меклін-Краўцова, І.А.Мельнічэнка, А.М.Меркушаў, А.І.Міронаў, Р.Р.Міронаў, С.М.Міт, М.І.Мітрафанаў, В.К.Мітрохаў, А.Б.Міхайлаў, В.П.Мішэнін, Г.Г.Мурзаханаў, Р.Ф.Мусланаў, Г.М.Мядзведзеў, І.М.Мяльноў, П.П.Набойчанка, А.С.Навічкоў, М.К.Нагульян, П.І.Назарэнка, Я.Налепка, М.М.Нарган, А.М.Наскоў, М.З.Нешкаў, В.М.Нікалаеў, М.П.Ніканаў, Т.А.Нікандрава, Я.М.Ніхаеў, А.П.Нічыпарэнка, К.Б.Нуржанаў, В.П.Нячаеў, А.М.Осіпаў, В.В.Осіпаў, Б.М.Падалка, А.М.Пайкоў, С.А.Палавін, Ф.П.Палій, І.С.Палявой, П.Я.Палякоў, М.П.Панамароў, І.С.Панамарэнка, Е.М.Панкоў, А.Дз.Паноў, М.Ф.Паноў, В.І.Панькоў, А.В.Папова, В.І.Папоў, Г.П.Папоў, М.Ф.Пасько, А.В.Пашкевіч, П.П.Перасумкін, Г.Е.Петэрс, М.М.Піджакоў, В.В.Піліпас, М.Ф.Пісарэўскі, Дз.М.Пічугін, М.Я.Платонаў, І.Л.Пратапопаў, В.І.Протчаў, М.Ц.Пуцілін, А.Дз.Пуцін, Ю.І.Пыркоў, А.А.Пятраеў, В.М.Пятроў, М.П.Пятроў, П.Г.Пятроў, С.В.Пяцялін, К.В.Рабава, А.А.Рабаў, А.М.Рагожнікаў, С.А.Разінкін, А.К.Разумаў, А.М.Рай, П.М.Рак, I.П.Раманаў, Я.П.Раманаў, А.С.Расказаў, Б.Г.Расохін, А.М.Рашчупкін, С.Дз.Роман, У.С.Рублеўскі, А.А.Рудноў, А.А.Рудэнка, А.Е.Рудэнка, А.В.Рыбакоў, М.І.Рыбін, В.П.Рыбкін, І.Ц.Рыжоў, А.Е Рытаў, М.Я.Рэдзькін, П.Дз.Рэшатаў, П.С.Садакоў, І.Ф.Садчыкаў, А.К.Сакольскі, У.С.Салавей, М.І.Саламацін, В.А.Салаўёў, У.А.Салаўёў, Ц.І.Салопенка, С.Р.Саннікаў, В.А.Санфірава, С.А.Саркісян, М.Д.Свінарчук, Л.С.Святашэнка, Ц.І.Святлічны, А.П.Селязнёў, М.Я.Селязнёў, У.П.Сенчанка, Ф.І.Сенчанка, В.А.Сідарэнка, Е.І.Сізінцаў, М.А.Сікорскі, П.І.Сірагоў, В.М.Сіроцін, Г.І.Скрьшнікаў, А.В.Смірноў, М.Я.Смірноў, Р.Я.Смірноў, Ф.А.Смірноў, У.С.Смятанін, Я.М.Смятнёў, І.М.Снітко, А.Н.Сталяроў, Ф.М.Стралец, С.М.Стралкоў, В.С.Стрыгуноў, Ю.К.Субоцін, В.В.Сугрын, Я.М.Сулейманаў, Б.Султанаў, В.Я.Супрун, С.Х.Суф’янаў, А.Г.Сухарукаў, У.П.Сухачоў, С.З.Сухін, Ф.А.Сцебянёў, Е.М.Сыпала, І.Ф.Сяброва, Я.М.Сялянін, У.Ф.Сямёнаў, Л.А.Сяргееў, В.В.Тамілоўскіх, Г.Е.Твауры, С.К.Токараў, А.А.Томскі, Дз.Я.Трамасаў, М.М.Трасцінскі, Р.А.Тупіцын, В.А.Турбін, С.В.Угрумаў, А.Т.Удавічэнка, М.М.Уладзіміраў, Н.З.Ульяненка, М.І.Усачоў, В.В.Фабрычнаў, Дз.К.Фалін, К.Я.Фамічова, І.П.Фанароў, В.В.Фацін, С.А.Федарэнка, Н.Н.Федуценка, П.В.Фешчанка, А.А.Філасофаў, А.Р.Філонаў, А.В.Фірсаў, М.А.Фірсаў, Я.Я.Фогель, Я.Б.Фрадкоў, М.А.Фралоў, Дз.Г.Фролікаў, І.С.Фурсенка, Э.Хаджаеў, Х.З.Хайрулін, В.Дз.Халеў, І.В.Халманаў, М.Н.Хамянкоў, С.І.Харламаў, У.М.Харытонаў, М.А.Хахлоў, М.П.Хваткоў, М.Я.Ходасаў, С.К.Хрукін, М.М.Хрыкаў, Л.І.Царэнка, С.Р.Церашкевіч, І.Р.Цюрын, М.Ф.Цяплоў, П.І.Цяраеў, М.К.Цярэшчанка, В.М.Чабатароў, М.П.Чалы, І.А.Чарнец, Р.І.Чарноў, А.Ф.Чарнышоў, І.В.Чашчарын, А.П.Чумакоў, Дз.В.Чумачэнка, Р.І.Чэрнікаў, І.С.Шабельнікаў, Ш.Шаімаў, А.С.Шалаеў, С.Е.Шалковы, А.Я.Шамшурын, І.Я.Шапавалаў, І.Р.Шарамет, В.І.Шаркоў, М.П.Шароў, П.С.Шароў, Б.А.Шахіраў, М.Ф.Шаціла, А.К.Шомін, М.М.Шохін, Р.А.Шпількоў, Ф.Г.Шунееў, Р.С.Шупік, С.І.Шулаў, У.Г.Шчогалеў, Р.І.Шыбанаў, П.В.Шысцяроў, М.М.Юдзін, Б.І.Юркін, А.С.Юрчанка, П.Д.Юрчанка, І.П.Ябараў, А.М.Ягораў, В.В.Ягораў, А.А.Якаўлеў, Г.Якубаў, А.І.Якуненка, С.Р.Янкоўскі, П.А.Ярмілаў, М.І.Яромін, С.П.Яўграфаў, М.І.Яшын.
1946. Р.Е.Аронава, А.Дз.Асадчыеў, С.Багданаў, А.М.Васільеў, М.К.Васільеў, П.С.Дакучалаў, І.М.Жмурко, А.І.Казакоў, П.А.Казленка, В.І.Касалапаў, Я.Кручкоў, Ц.А.Кучараба, А.У.Майсееў, І.А.Малікаў, К.Я.Малін, І.І.Мар’ін, Р.Ф.Махрынаў, У.А.Мілюкоў, У.А.Міхайлаў, Я.Д.Міхайлік, В.А.Мядзведзеў, І.І.Нечыпурэнка, М.Е.Півавараў, М.А.Прасвірнаў, Н.М.Распопава, М.П.Рэнц, Р.П.Сабкоўскі, А.М.Сідаровіч, В.З.Строкаў, М.Г.Сыртланава, І.Ф.Фацееў, М.І.Фясенка, А.М.Харытошкін, А.Ф.Худзякова, А.А.Царагародскі, А.Т.Цішчанка, М.П.Чэчнева, Ф.С.Шмырын, Ш.І.Шургая, С.С.Шчаглоў, А.М.Юльеў.
1948. У.С.Баскоў, Л.М.Дітвінава.
1957. П.М.Гаўрылаў.
1965. У.С.Амельянюк, Ф.М.Ахлопкаў, П.Ф.Баціцкі, І.П.Казінец, А.М.Касаеў, А.М.Кіжаватаў, Я.У.Клумаў, П.А.Ротмістраў, В.М.Усаў.
1978. А.Д.Радзіеўскі, І.М.Русіянаў.
Літ.:
Герои Советского Союза: Краткий биогр. слов. Т. 1—2. М., 1987—88;
Навечно в сердце народном. 3 изд.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)