дзелаві́тасць, ‑і, ж.
Уласцівасць дзелавітага. Камісар стараўся трымаць сябе з такім спакоем і дзелавітасцю, нібы ён сапраўды ўсё можа. Мележ. [Бонч-Бруевіч] ветліва спаткаў .. [Мяснікова], бо паважаў за дзелавітасць, востры розум і прынцыповасць. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ланцэ́т, ‑а, М ‑цэце, м.
Даўнейшы хірургічны нож невялікіх памераў, востры з двух бакоў. [Прафесар] таропка перабягаў ад стала да стала, нейкім асаблівым жэстам браў бліскучы ланцэт і жвава ўзмахваў рукой. Шахавец.
[Ням. Lanzette.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рагаві́ца, ‑ы, ж.
Пярэдняя празрыстая частка знешняй абалонкі вока; рагавая абалонка. У бальніцы [Івана Аляксеевіча] адразу паклалі на аперацыйны стол і вынялі з вока востры, як іголка, кавалачак вугалю. Была пашкоджана рагавіца. Мяжэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рысі́ны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да рысі, належыць ёй. Рысіныя сляды. Рысіная шкура. // Зроблены са шкуры, футра рысі. Рысіная шапка. // перан. Такі, як у рысі; востры, злы, пранізлівы (пра вочы).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́нчык, ‑а, м.
Памянш. да канец (у 1, 5 знач.). // Пра востры ці звужаны канец чаго‑н. Кончык іголкі. Кончык носа. □ Некалькі год назад раней звычайнага — у ліпень — пажоўк кончык вяршаліны [таполі]. Аляхновіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Брыж 1 ’рабро дошкі’ (Інстр. II, таксама брыд), ’востры край, вугал граняў’ (Нас., Бяльк., Гарэц.). Лаўчутэ (Лекс. балтызмы, 18–19) лічыць, што гэта словы (толькі беларускае) на слав. глебе не этымалагізуецца і таму з’яўляецца запазычаннем з балт. моў (літ. brỹžis ’рыса, лінія’; да літ. слова гл. Фрэнкель, 1, 56). Этымалогія, бясспрэчна, няправільная. У гэтым жа значэнні ўжываецца і брыд. Як вядома, слав. *bridъ (утворанае суфіксам ‑d‑ ад *bri‑ti) азначала і востры’. Параўн. рус. дыял. бри́дкий, бри́ткий ’востры’ (пра інструменты), ст.-чэш. břidký ’востры’ (břidký meč), чэш. břitký ’тс’, серб.-харв. бри̏дак ’востры’ (бритка cабља) і г. д. (прыклады гл. Бернекер, 86; Гебаўэр, Sl. stč., 103; Махэк₂, 73; Слаўскі, 1, 47). Брыж з’яўляецца j‑вым варыянтам да брыд ’тс’ (адносна форм на ‑j‑ параўн. славен. brȋja (*bridja) горкасць’). Параўн. яшчэ брыды́ ’канцы клёпак’ (гл.), брэд ’вастрыё нажа’ (гл.). Сюды ж, напэўна, і брыж ’венца посуду’ (Лысенка, СПГ). Гл. Краўчук, Бел.-рус. ізал., 60.
Брыж 2 (род. брыжа́) спінка ў ложку’ (КЭС). Відавочна, таго ж паходжання, што і брыж 1 (гл.): ’востры край’ → ’рабро’ → ’спінка’.
Брыж 3 ’выступ у коміне, на які што-небудзь кладуць’ (Інстр. I). Не вельмі лёгка рашыць, куды адносіцца гэта слова: да брыд ’востры край дошкі’ (гл. брыж 1, 2) ці да брыж ’складка’ (гл. брыжы 1). Хутчэй за ўсё брыж 3 адносіцца да брыжы ’складкі, бардзюр’ (< польск.), таму што і ў польск. мове bryże азначаюць розныя выступаючыя прадметы (гл. Варш. сл., 1, 216).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кант ’востры бераг, край, рабро чаго-небудзь’, ’аблямоўка’, ’кайма’ (ТСБМ, Клім., Сцяшк.; гродз., З нар. сл.), драг. кант, кантэ ’стрэлкі ў адпрасаваных штанах’ (Лучыц-Федарэц., вусн. паведамл.). З польск. kant ’край, востры бераг’, якое з ням. Kante < ст.-франц. cant ’вугал’, < лац. canthus ’куток у воку’, ’вобад кола’ (Слаўскі, 2, 43–46; Фасмер, 2, 181).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вастры́ць ’вастрыць’. Рус. остри́ть, укр. гостри́ти, чэш. ostřiti і г. д. Слав. *ostriti — вытворнае ад *ostrъ. Гл. во́стры.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
biting [ˈbaɪtɪŋ] adj.
1. во́стры; прані́злівы; прані́клівы;
a biting wind рэ́зкі ве́цер
2. з’е́длівы, саркасты́чны;
biting words з’е́длівыя сло́вы; шпі́лькі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
acrid [ˈækrɪd] adj.
1. е́дкі, во́стры (пра пах, дым і да т.п.)
2. рэ́зкі, з’е́длівы;
an acrid remark рэ́зкая заўва́га
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)