Prudentia saepe vitantur pericula
Дзякуючы разважлівасці мы часта пазбягаем небяспекі.
Благодаря рассудительности мы часто избегаем опасности.
бел. Асцярожнага і Бог сцеражэ. Добра рызыка разумная. Ідзеш на дзень, хлеба бяры на два. Ідучы па кладачцы, на бакі не глядзі. Не зведаўшы броду, не сунься ў воду.
рус. Гляди под ноги: ничего не найдёшь, так хоть ноги не зашибёшь/так нос не расшибёшь. Гляди в оба, да не разбей лоба. Носи бороду на плече (т. е. оглядывайся), бережёного коня и зверь в лесу не берёт.
фр. Prudence est la mère de sûreté (Осторожность ‒ мать безопасности).
англ. Caution is the parent of safety (Осторожность ‒ мать безопасности).
нем. Den Behutsamen behütet auch Gott (Бережёного бережёт также Бог). Gute Hut erhält das Gut (Хорошая шляпа сохраняет добро).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Diem vesper commendat
Вечар вызначае дзень.
Вечер определяет день.
бел. Не хваліся сеўшы, а хваліся з’еўшы. Не хвалі каня,запрагаючы, а дзеўку ‒ выбіраючы.
рус. Хвали день по вечеру. Вечер покажет, каков был день. Не видав вечера, и хвалиться нечего. Хвали дело к вечеру, а жизнь при смерти. Придёт ночь, так скажем, каков день был. Хвали сон, когда сбудется. Не говори гоп, пока не перескочишь.
фр. Pour vanter un beau jour attends sa fin (Чтобы похвалить хороший день, дождись его конца/вечера).
англ. Before the morning is away praise not the glory of the day (Пока не кончилось утро ‒ не хвали день). Praise a fair day at night (Хвали день вечером).
нем. Man soll den Tag nicht vor dem Abend loben (Не следует хвалить день накануне вечера).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
предположи́тельно
1. нареч. як мярку́ецца; (предварительно) папярэ́дне; (условно) умо́ўна; (приблизительно) прыблі́зна; (примерно) пры́кладна;
це́ны обозна́чены предположи́тельно цэ́ны абазна́чаны ўмо́ўна (папярэ́дне, прыблі́зна);
назна́чить предположи́тельно день совеща́ния назна́чыць пры́кладна (прыблі́зна) дзень нара́ды;
2. вводн. сл. ма́быць, (вероятно) му́сіць; (приблизительно) прыблі́зна;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
выклю́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які з’яўляецца выключэннем з агульных правіл, са звычайных нормаў.
2. Асаблівы, незвычайны; рэдкі. Справа мае выключнае значэнне. □ Людзі працавалі з выключнай напружанасцю — дзень і ноч. Шамякін. // Разм. Вельмі добры. Выключнае ўражанне. □ — Выключная юшка! — не ўстрымаўся Сярго, каб не пахваліць ежу. Гурскі.
3. Які з’яўляецца асаблівасцю толькі лапай асобы, калектыву ці рэчы. Выключная заслуга вучонага.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адара́ць 1, ‑ару́, ‑арэш, ‑арэ; ‑аро́м, ‑араце́; зак., што.
1. Папрацаваць пэўны час на ворыве. Адараў цэлы дзень.
2. Узараць нанава поле, на якім загінулі пасевы. Адараць лён.
3. Папрацаваць на ворыве для разліку за што‑н. Адараць за доўг.
адара́ць 2, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е.
Незак. да адарыць. Вольная праца нас адарае Песняю радасных дзён. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адмя́кнуць, ‑не; пр. адмяк, ‑ла; зак.
Зрабіцца мякчэйшым ад вільгаці; адсырэць, размякнуць. Гразь на штанах, мусіць, яшчэ з Карчаватак. Падсохла на сонцы за дзень, пасля зноў адмякла ў рацэ, калі цягалі калёсы. Пташнікаў. // Аслабнуць, адваліцца (пра мароз, холад). Удзень было сонечна, марозна і ціха, а перад захадам сонца неба пачало хмурыцца, адмяк мароз і з усходу павеяў вецер. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
балабо́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; незак.
Разм.
1. Звінець, гучэць.
2. перан. Балбатаць, малоць лухту. Гаворкі ўжо людскае [у Пракопа] не будзе: чаўпе, балабоніць, плявузгае, а што да чаго — не разбярэш. Вітка. // У адносінах да чаго‑н., што ўтварае гукі. [Грачова:] — Бухгалтар!.. Выходзіш з дому, дык радыё выключай. У мяне сваё ёсць... Што яно мне тут увесь дзень балабоніць! Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
задзі́рысты, ‑ая, ‑ае.
Схільны, ахвочы да боек, сварак; задзірлівы. [Пецю] пасадзілі паміж двума задзірыстымі вучнямі. Па-за Пецевай спінай яны даставалі адзін аднаго, шчыпаліся і штурхалі ў бакі. Ракітны. Надзьмуты певень, задзірысты пакутнік, скрываўлены за дзень у бойках, стаяў на прызбе. Чорны. // Які выражае задзірыстасць. Задзірысты погляд. Задзірысты тон. □ Вельмі ўжо учэпістыя і задзірыстыя вочы ў Карніцкага: шалёны характар. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
збаразні́ць, ‑разню, ‑розніш, ‑розніць; зак., што.
1. Пакрыць барознамі або іншымі паглыбленнямі. Збаразніць поле. Мясцовасць абаразнілі яры. // Перасячы ў розных напрамках (аб маршчынах, шрамах і пад.). Маршчыны збаразнілі твар.
2. перан. Аб’ездзіць, адхадзіць у розных кірунках. Мораў шмат збаразніла «Гвіяна», Не ў адзін уваходзіла порт. Хвалі ўсіх чатырох акіянаў Дзень і ноч соллю драілі борт. Аўрамчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
іскры́ць, ‑рыць; незак.
1. Выпускаць, даваць іскры. Жалеза іскрыць пад наждаком. // Даваць іскры пры недастаткова поўным кантакце ў электраправодцы. Рубільнік іскрыць. Кантакты іскраць. □ — Сыплюцца іскры каторы дзень, і не бачаць. — Гм, хай іскрыць, — адмахваецца рукою тата. — Перагарыць, дык паладзяць. Мыслівец.
2. Тое, што і іскрыцца. На выкаўзаным снезе так іскрыла сонца, што аж рэзала ў вачах. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)