тарака́н, ‑а, м.
Насякомае чорнай або рыжай афарбоўкі з доўгімі вусамі, некаторыя віды якога водзяцца ў жыллі чалавека. З паўгадзіны ў хаце было так ціха, што чуваць было, як бзынкалі мухі, як шамацелі тараканы за печчу. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чаргава́ць, ‑гую, ‑гуеш, ‑гуе; незак., каго-што.
Паслядоўна зменьваць адно другім. Чаргаваць заняткі з адпачынкам. // Размяшчаць паслядоўна адно за адным. [Лабановіч:] — Групы вы мяняеце, чаргуеце, але ні аднае не спускаеце з вока, іначай у вас будзе гармідар. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штыке́тнік, ‑а і ‑у, м.
1. ‑у, зб. Вузкія драўляныя планкі, з якіх робяць плот. Прывезці воз штыкетніку.
2. ‑а. Плот, агароджа, зробленая з такіх планак. Схуднеў за вёскай Хмызнякоў наўкруг, І знікла са штыкетніка даёнка. Грачанікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Malo cum platone errare, quam cum aliis recte sentire
Я лічу за лепшае памыляцца з Платонам, чым правільна думаць з іншымі людзьмі.
Я предпочитаю ошибаться с Платоном, чем правильно думать с другими людьми.
бел. Лепей з добрым/разумным згубіць, чымся з дурнем знайсці. 3 дурнем кепска і знайсці.
рус. Лучше с умным потерять, чем с дураком найти. Лучше с умным в аду, чем с дураком в раю. Лучше с умным про играть, чем с дураком выиграть. Не бойся врага умного, а бойся друга глупого. С умным браниться ‒ ума набраться, с дураком мириться ‒ свой растерять. С умным речи к раз говору, с безумным лишь на ссору.
фр. Mieux vaut un sage ennemi qu’un sot ami (Лучше умный враг, чем глупый друг).
англ. Better be alone that in bad company (Лучше быть одному, чем в дурной компании).
нем. Lieber mit einem Klugen in der Hölle als mit einem Dussel im Himmel (Лучше с умным в аду, чем с глупым в раю).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
За, прыназоўнік. Рус., укр., серб.-харв., балг., макед. за, польскі серб.-луж., чэш., славац., славен. za, палаб. zo. Ст.-слав., ст.-рус., ст.-бел. за. Прасл. za не мае пэўнай і.-е. этымалогіі. Покарны (1, 451–452) звязвае з літ. дыял. ažu, až (літ. už(u)), лат. дыял. az (літ. àiz) і ўзводзіць да *gʼhō ’ззаду’ (параўн. прасл. *za‑dъ і *na‑dъ). Фасмер (2, 69) услед за Эндзелінам (Darbu, 1, 323) указвае, што слав. za суадносіцца з балт. *ažuo, як *na з грэч. ἄνω. Сувязь з прэфіксам vъz‑ (> уз‑) няпэўная, таксама як супастаўленні з арм. za, əz, z. Агляд літаратуры гл. у Фасмера, а таксама ў ESSJ SG, 1, 294.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
назніма́ць і наздыма́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-чаго.
1. Зняць нейкую колькасць за некалькі прыёмаў. Назнімаць адзення з вешалкі. Назнімаць бялізны з вяроўкі. Назнімаць вяршкоў з малака.
2. Вызваліць ад работы, звольніць з пасады вялікую колькасць людзей.
3. Зрабіць нейкую колькасць здымкаў. [Жарнавік], ездзячы па Палессі, наздымаў краявідаў, сёл, дарог. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сы́канне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. сыкаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. За адным, другім, трэцім махам каса як бы асвойталася з травою, з рукамі касца і ўжо не паказвала з травы носіка, а смачна, нават з нейкім сыканнем, уядалася ў гэтую падсаду і валіла роўны і прыгожы рад. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нарабі́цца, ‑раблюся, ‑робішся, ‑робіцца; зак.
1. Парабіць многа, уволю; напрацавацца. Наравіцца за сваё жыццё. □ Хочацца наравіцца да поту, далон[н]ю абцерці.. твар і напіцца з біклагі рэзкага квасу... Мурашка. // Стаміцца на працы. [Расольчыха:] — Ігнат як наробіцца .. [на дачы] за выхадны, дык і гаварыць яму ні з кім не хочацца. Паслядовіч.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разм. Здарыцца, адбыцца. Тым часам у старым маёнтку нарабілася шмат бяды. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бажні́ца, ‑ы, ж.
Уст.
1. Паліца з абразамі. [Заранік:] — Затое бачыў сям-там земляную падлогу, нары замест ложкаў, голыя, з пачарнелай бажніцай у левым куце, сцены. Хадкевіч. За дваццаць год ляжання за бажніцай у бацькоўскай хаце.. паперка гэта парудзела і сцерлася. Васілевіч.
2. Памяшканне для рэлігійных сходаў і малення. Бажніцы, капліцы ўсіх вераў і нацый, Як смецце на свеце, як тухлыя грубы, Змяце дыктатура раскованай працы. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ручні́к, ‑а, м.
Вузкі прадаўгаваты кавалак тканіны, спецыяльна прызначаны для выцірання твару, рук, цела ці пасуды. Гаспадыня падала чысты ручнік. Аляксей падзякаваў, выцер рукі і сеў за стол. Пальчэўскі. Галіна падышла да сцяны, ля якой сядзеў Папас, зняла з цвіка лямпу і пачала ручніком праціраць шкло. Галавач. Госці вылазілі з-за стала. Дзядзька Пракоп, павязаны наўскасяк цераз плячо вышываным ручніком, вылез амаль першым. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)