1) землярыйна-транспартная машына (трактар або цягач) з навясным абсталяваннем (адвалам), прызначаная для зразання, перасоўвання (да 200 м) і разраўноўвання грунту, іншых сыпкіх матэрыялаў. Бываюць: гусенічныя і пнеўмаколавыя; малагабарытныя, лёгкія, сярэднія, цяжкія і звышцяжкія; з паваротным (універсальным) і непаваротным адвалам; з гідраўлічным, канатна-блочным і эл.-мех. кіраваннем адвалам. Ёсць і камбінаваныя машыны — бульдозеры з рыхліцелямі. Выкарыстоўваюцца ў асноўным пры планіровачных і падрыхтоўчых работах, узвядзенні дарожных насыпаў і інш.; бульдозер на базе трактара «Беларусь» — пры добраўпарадкаванні тэрыторыі і доглядзе дарог.
2) Гарызантальны прэс (мех., часам гідраўлічны) для гнуцця ў штампах сартавога і паласавога пракату (у халодным ці гарачым стане). З дапамогай бульдозераў вырабляюць скобы, кранштэйны, гафрыраваныя палосы, кароткія профілі і інш.
З. работай каго-н. (перан.: абцяжарыць). Магазін завалены таварамі (перапоўнены).
2.каго-што. Засыпаць зверху, пакрыць.
Дарогу заваліла (безас.) снегам.
3.што. Закрыць на завалу (у 1 знач.).
З. дзверы на нач.
4.перан., што. Поўнасцю праваліць (разм.).
З. экзамен.
З. справу.
5.безас. Пра боль у горле (разм.).
Горла заваліла.
|| незак.зава́льваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз.зава́льванне, -я, н.ізава́лка, -і, ДМ -лцы, ж. (да 1 знач.; спец.).
|| прым.зава́льны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.; спец.) ізава́лачны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Завальная траншэя.
Завалачная машына.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
plow
[plaʊ]1.
n.
1) плуг -а́m. (для ара́ньня)
2) машы́на, плуг для адкіда́ньня сьне́гу
2.
v.
1) ара́ць (гле́бу, по́ле)
2) прабіва́ць, праклада́ць (даро́гу)
3) выво́рваць
to plough up old roots — выво́рваць старо́е карэ́ньне
4) баразьні́ць (по́ле і пра маршчы́ны тва́ру)
5) расьсяка́ць (хва́лі)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
пасы́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Які служыць для пасылкі куды‑н., для выканання якіх‑н. даручэнняў. Пасыльная машына.
2.узнач.наз.пасы́льны, ‑ага, м.; пасы́льная, ‑ай, ж. Тон (тая), хто пасылаецца з якім‑н. даручэннем; рассыльны. [Начдыў:] Таварыш пасыльны! Знайдзіце камандзіра палка Кулагіна і перадайце, што я прашу яго сюды зараз жа.Крапіва.Перад заходам сонца Сільцоў праз пасыльнага выклікаў Арсеня да сябе.Хадкевіч.Неяк раніцой, у самым пачатку кастрычніка, з пошты прыбегла пасыльная і прынесла бацьку Рыгоркі тэлеграму.Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укругаву́ю, прысл.
1. Па кругу, у кругавым напрамку. — Дай, божа... На здароўе.. — з шумам адказалі ўсе, і чарка пайшла ўкругавую.Пестрак.Шырока расставіўшы ногі, Шаховіч пачаў ўкругавую ганяць ручку. Машына не заводзілася.Мяжэвіч.
2. У цэлым і прыблізна, на круг. Заданне брыгада выконвае ўкругавую штодня на 110–125 працэнтаў.Васілевіч.[Васіль:] — У наступным годзе — на першы план ураджай. Чаго б гэта ні каштавала, а давесці да даваеннага — дванаццаць цэнтнераў ўкругавую. Потым з года ў год павышаць.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уху́таць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Адзець у што‑н. цёплае, загарнуць, абгарнуць з усіх бакоў. І слова не змагла выгаварыць Зося.. Ухутала дзіця і выйшла з пакоя.Крапіва.Надзя адчула холад, ухутала ногі сенам і посцілкай, якая ляжала ў перадку саней.Бураўкін.Паслухмяная машына бегла роўна, весела звінеў матор, тугі паток стрэчнага паветра страляў брызентам, якім грузчыкі старанна ўхуталі тры такарныя станкі.Б. Стральцоў./уперан.ужыв.Пільнавалі хмары некага, каб ухутаць яго сваёй мультановаю посцілкаю.Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
генера́тар
(лац. generator = вытворца)
апарат, машына для выпрацоўкі якога-н. энергетычнага прадукту (напр. гаручага газу з цвёрдага або вадкага паліва), атрымання пэўнага віду энергіі (напр. электрычнай з механічнай), стварэння электрамагнітных, светлавых, гукавых сігналаў і імпульсаў (напр. г. пераменнага току, г. сігналаў, аптычны г.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Пра́шча ’старадаўняя ручная зброя для кідання камянёў’ (ТСБМ). Укр.пра́ща, рус. ж. р. праща́, м. р. пращ, польск.proca, серб.-харв.пра̏ћа, славен.práča, балг.пра́ща, пра́щка ’тс’, макед.праќа ’прашча; рагатка’, ц.-слав.праща, пращица ’зложаны пятлёй рамень, вяроўка, куды кладуць камень, які кідаюць з вялікай сілай’, ст.-слав.прашта ’страмянны рамень’. Прасл.*por‑tja, якое ўзводзяць да per‑ ’біць’ (параўн. праць, Пярун) і лічаць роднасным рус.по́рок, ст.-рус.порокъ ’асадная машына для праломлівання сцен’ (Мее, Études, 398), што адпавядае о́парак, во́парак ’прашча’ (Скарбы). Мацэнаўэр (LF, 13, 189 і наст.) параўноўвае яшчэ з літ.pùrtyti, pùrtau ’трэсці’, але Фасмер (3, 356) лічыць гэта параўнанне неапраўданым. Куркіна (Этимология–1975, 21–23) першасным значэннем лічыць ’страмянны рамень, рамень для прымацавання хамута’ і ўзводзіць да этымалагічнага гнязда *sper‑ ’вярцець, матаць’. Паводле ESJSt (12, 698), запазычана са ст.-слав.прашта, пра што сведчыць і адсутнасць дыялектнай фіксацыі ў Беларусі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адступі́ццасов.
1. отступи́ть, отойти́; (в сторону — ещё) посторони́ться;
ён ~пі́ўся да дзвярэ́й — он отступи́л (отошёл) к две́ри;
ён ~пі́ўся, бо ішла́машы́на — он посторони́лся, так как шла маши́на;
2.перен. отступи́ться;
а. ад свайго́ сло́ва — отступи́ться от своего́ сло́ва;
3. (ад каго) отступи́ться, оста́вить (кого)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уры́ццасов.
1. (рылом — о животных) вры́ться, зары́ться;
2. (спрятаться в вырытом углублении или в чём-л. сыпучем) зары́ться;
ён уры́ўся ў се́на і засну́ў — он зары́лся в се́но и засну́л;
3. (с силой врезаться во что-л.) зары́ться;
машы́на ўры́лася ў гразь — маши́на зары́лась в грязь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)