адкаці́цца, ‑качуся, ‑коцішся, ‑коціцца; зак.
1. Коцячыся, перамясціцца ў які‑н. бок на пэўную адлегласць. Кола далёка адкацілася ад двара і, трапіўшы ў разору, бездапаможна ляжала на баку. Колас. Яблык ад яблыні далёка не адкоціцца. Прыказка.
2. перан. Адступіць, адысці пад напорам праціўніка. Змятай хваляй адкаціўся вораг, Па-над полем кружаць крумкачы. Панчанка. // Аддаліцца. Хваля адкацілася ад берага.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Земя́кі ’бульба’ (Сцяшк.). З польск. дыял. ziemiaki, літ. ziemniaki ’тс’, утворанага на базе калькі назвы бульбы ў некаторых еўрап. мовах са значэннем ’земляны яблык’ франц. pomme de terre з 1655 г. для абазначэння земляной грушы, тапінамбура, Helianthus tuberosus, а з другой палавіны XVIII ст. — бульбы, ням. дыял. Erdapfel, гал. aardappel) з прыметнікавай асновы ziem(‑ьn)‑ (ад ziem‑ia, гл. зямля) з суфіксам ‑iak.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Іллі́нка ’грушавае дрэва, плады якога паспяваюць к Ільіну дню, 20 ліпеня’ (Нас.); параўн. рус. бранск. ильи́нка ’гатунак груш, паспяваючых к Ільіну дню’, серб.-харв. ѝлӣњача ’грушы і яблыкі, якія паспяваюць к Ільіну дню’, балг. или́нкы ’тс’. Утворана сцяжэннем словазлучэння Іллін дзень з суф. ‑к‑a, які шырока выкарыстоўваецца ў назвах гатункаў яблык і груш (антонаўка, віноўка, цукроўка і г. д.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БЕЛАГУ́РАЎ Эдуард Аляксеевіч
(н. 27.11.1947, г. Бабруйск),
бел. жывапісец. Скончыў Бел. тэатр.-маст. ін-т (1974). Працуе пераважна ў жанрах тэматычнай карціны і партрэта. Работы адметныя псіхал. выразнасцю вобразаў, кампазіцыйным майстэрствам, дакладнасцю малюнка. Асн. творы: «Асенні крос» (1975), «Пачатак вясны» (1976), «Дзеці вайны», «Партрэт бацькоў» (абодва 1978), «Сямейны партрэт», «Вяртанне» (абодва 1980), «Хірургі. Аперацыя», «Красавіцкія інтэрв’ю» (абодва 1981), «Дыялог» (1982), «Трансфармацыя» (1988), «Час цішыні» (1991), «І была раніца» (1992), «Памяць бацькі» (1993), «Падзеі на фоне ранішняга пейзажу» (1994), «Залаты яблык» (1995) і інш.
т. 2, с. 383
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
во́чны
I глазно́й;
~ныя хваро́бы — глазны́е боле́зни;
○ в. я́блык — анат. глазно́е я́блоко;
~ныя зу́бы — анат. глазны́е зу́бы
II: ~ная ста́ўка о́чная ста́вка;
~нае навуча́нне — о́чное обуче́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абчы́сціць сов.
1. в разн. знач. обчи́стить, очи́стить;
а. паліто́ ад сне́гу — очи́стить (обчи́стить) пальто́ от сне́га;
а. я́блык — очи́стить (обчи́стить) я́блоко;
2. разг. (обокрасть) обчи́стить
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
куса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; незак., каго-што.
1. Хапаць, раніць зубамі, джалам, прыносячы боль.
Сабака кусае.
2. Захопліваць зубамі, аддзяляць, адкусваць ад чаго-н.
К. хлеб.
К. яблык.
3. перан. Крыўдзіць, дапякаць чым-н.
4. Адразаць кавалачкамі.
К. дрот.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Моцна пячы, раздражняць скуру (пра крапіву і некаторыя калючыя расліны).
◊
Кусаць (сабе) локці — шкадаваць аб чым-н. упушчаным, непапраўным.
|| аднакр. кусану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ і кусну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
|| наз. куса́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
próbować
незак.
1. спрабаваць;
próbować przejść — спрабаваць прайсці;
2. каштаваць; прабаваць;
próbować jabłko — каштаваць яблык;
3. выпрабоўваць; правяраць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
grate2 [greɪt] v.
1. це́рці (на тарцы);
grated apple/cheese цёрты я́блык/сыр
2. скрэ́бці, скрабці́, скрэ́баць; скрыпе́ць; скрыгата́ць;
grate one’s teeth скрыгата́ць зуба́мі
3. (on/with) раздражня́ць, дзе́йнічаць на не́рвы;
Her voice grates on me. Яе голас раздражняе мяне.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Ab ovo usque ad mala (Horatius)
Ад яйка да яблык*.
От яйца до яблок.
бел. Ад пачатку да канца. Ад краю і да краю. 3 краю ў край.
рус. От А до Я. От аза до ижицы. От альфы до омеги.
фр. De l’alpha à l’oméga (От альфы до омеги).
англ. From beginning to end (Сначала до конца). From A to Z (От А до Я).
нем. Von A bis Z (От A до Я).
* У старажытных рымлян было прынята пачынаць абед з яіц і заканчваць яго яблыкамі.
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)