Аўтама́т (БРС). Запазычана з рускай мовы (Крукоўскі, Уплыў, 83), дзе з франц. automate (грэч. αὐτόματος) ’які дзейнічае сам’, гл. Шанскі, 1, А, 33.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тэ́т-а-тэ́т ‘сам-насам, удваіх без сведак’ (ТСБМ). Еўрапеізм, паходіць з франц. têt‑a‑tête, відаць, праз рус. тет‑а‑тет ‘тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
набі́цца сов., в разн. знач. наби́ться; (навязаться — ещё) напроси́ться;
у клуб ~бі́лася мно́га наро́ду — в клуб наби́лось мно́го наро́ду;
за каўне́р ~бі́ўся снег — за во́рот наби́лся снег;
сам ~бі́ўся — сам напроси́лся;
◊ н. бітко́м — наби́ться битко́м
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
баро́граф, ‑а, м.
Прыбор, які сам запісвае змены атмасфернага ціску.
[Ад грэч. báros — цяжар і gráphō — пішу.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самахва́л, ‑а, м.
Разм. Той, хто расхвальвае сам сябе; хвалько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спабо́рніцкі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да спаборніцтва. Спаборніцкі рух. □ І сам я ўключаю У сугучнасць тэм Энергіі кіпучы рух, І сам я ўключаю Пявучасць паэм У гэты спаборніцкі круг. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Насампе́рад ’перш за ўсё, у першую чаргу’ (Гарэц., Др.), укр. насампере́д ’тс’. З на + са́м(ы) + пе́рад, параўн. на са́мы кане́ц ’напаследак, у канцы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пу́канка ’груша, яблык, які сам зваліўся з дрэва, паданка’ (Янк. 2; ветк., Мат. Гом.; Растарг.). Ад пу́каць ’падаць’, параўн. у Насовіча: “падать, издавая звук”.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
self
[self]
1.
n., pl. selves
сам
to be his real self — быць самі́м сабо́ю
A selfish person puts self first — Эгаі́ст ста́віць сябе́ на пе́ршае ме́сца
2.
pron.
сам
a cheque made payable to self — чэк вы́пісаны на сябе́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ілга́ць і (пасля галосных) лгаць, (і)лгу, (і)лжэш, (і)лжэ; (і)лжом, (і)лжаце́, (і)лгуць; (і)лжы; незак.
Гаварыць няпраўду.
І. у вочы.
Хто сам ілжэ, той нікому не верыць (прыказка).
|| зак. салга́ць, -лгу́, -лжэ́ш, -лжэ́; -лжо́м, -лжаце́, -лгу́ць; -лжы́ і налга́ць, -лгу́, -лжэ́ш, -лжэ́; -лжо́м, -лжаце́, -лгу́ць; -лжы́
|| наз. ілга́нне і (пасля галосных) лга́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)