будакі-паны, група насельніцтва бел. паходжання на тэр.б. Лукаянаўскага пав. Ніжагародскай губ. (сучасныя паўд. раёны Ніжагародскай вобл. Расіі). Утварыліся ў 17 ст. ў часы царавання Аляксея Міхайлавіча ў выніку прымусовага перасялення этнічна бел. насельніцтва. Назва паходзіць ад занятку гэтых людзей у мінулым будным промыслам (скажонае ад буднікі). Велікарус. наваколле называла «будакоў» таксама «літвой», «палякамі», «польшчай». Паводле перапісу 1897, з 995 беларусаў, што жылі ў Ніжагародскай губ., большасць (67,5%) была сканцэнтравана ў Лукаянаўскім пав.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Весянчук — паўднёвабеларуская назва маладых істот свойскіх жывёл і птушак, якія нарадзіліся вясной (КТС). Паходзіць ад вясенні і суф. ‑чук, які ўжываецца для ўтварэння назваў недарослых асоб.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вярхо́чысьце ’трэція ачоскі льну’ (Касп.). Да верх (гл.) і ‑чысьце, якое ў выніку распадабнення паходзіць з чэсьсе (< česьje < česati). Народная этымалогія атаесамлівае апошняе з čistiti > чысціць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Віва́рый ’спецыяльнае памяшканне для ўтрымання падвопытных жывёлін’ (КТС, БРС). Укр.віварый, рус.виварий, польск.wiwarium і г. д. Паходзіць з познелац.vīvārium ’звярынец’ (праз рус. мову).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пу́начка ’від птушкі’ (ТСБМ), укр.пу́ночка ’сасноўка’. Запазычана з рус.пу́нка, пу́ночка ’птушка Plectrophanes nivalis’, паходзіць з карэл.punańe ’тс’ (Фасмер, 3, 406; Птицы, 1, 50).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Моняла, мо́няло ’марудны чалавек’ (драг., стол., Нар. лекс.), монятысь ’павольна рабіць’ (драг., Лучыц-Федарэц), укр.монятися ’мяцца, марудзіць, кешкацца’, рус.алан.моньжа ’вялы, хілы, хворы’, ’маруда’, ’п’яны чалавек’, арх.моня ’непаваротлівая, ціхая дзяўчына’. Няясна. Фасмер (2, 651) дапускае, што, магчыма, слова паходзіць ад імя Моня < Митрофан. Непераканаўча. Магчыма, што лексема моняпаходзіць з народных вераванняў. Параўн. літ.mõnas ’лясун’, mõnai ’чары’ і іншыя слав.: польск.zmora, паўд.-слав.mora, бел.мана́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ма́гній ’метал, хімічны элемент Mg’ (ТС), успрынята з рус. мовы, дзе магнийпаходзіць з н.-лац.magnēsium < ст.-грэч.Μαγνησία ’назва горада ў Малой Азіі’ (Лёхін, 415).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Úrsprung
m -(e)s, -sprünge пахо́джанне, выто́кі, пача́ткі
séinem ~(e) nach — паво́дле свайго́ пахо́джання
séinen ~ aus etw. (D) néhmen* — пахо́дзіць [выцяка́ць, браць свой пача́так] з чаго́-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ábkommen
*vi(s)
1) збіва́цца (з дарогі); адхіля́цца (ад тэмы)
2) памяня́ць (думку)
3) выхо́дзіць з ужы́тку [з мо́ды]
4) вызваля́цца
5) пахо́дзіць, быць ро́дам
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Лі́пскі — у выразе лі́пская хуста ’хустка чырвонага колеру’ (Ян.). Паходзіць (праз польск. мову) ад назвы г. Лейпцыга — Lipsk (параўн. і чэш.Lipsko, луж.Lipsk), у якім знаходзілася фабрыка.