нельга, няможна, немагчыма, не трэба □ няма як, няма чаго, як без рук
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
пажыві́цца, -ыўлю́ся, -ы́вішся, -ы́віцца; зак. (разм.).
1. Знайсці для сябе якую-н. ежу, пажыву.
Няма дзе курам п.
2. чым. Узяць для сябе што-н. чужое, атрымаць якую-н. карысць з чужога.
П. чужым дабром.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
выключэ́нне, -я, мн. -і, -яў, н.
1. гл. выключыць.
2. Адступленне ад агульнага правіла, рэдкі выпадак.
Няма правіла без выключэння.
◊
За выключэннем, прыназ. з Р — акрамя, апрача каго-, чаго-н.
Сабраліся ўсе, за выключэннем хворых.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
абтапта́цца, -тапчу́ся, -то́пчашся, -то́пчацца; -тапчы́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Стаць абтаптаным, утаптацца.
Снег абтаптаўся.
2. Знасіць, стаптаць абутак.
Зусім абтаптаўся, няма чаго на ногі насунуць.
|| незак. абто́птвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
чык, выкл. (разм.).
1. Ужыв. гукапераймальна для абазначэння кароткага адрывістага трэску, ляску і пад.
У хаце чыкалі ходзікі: чык-чык...
2. у знач. вык. Ужыв. ў знач. дзеясл. чыкаць—чыкнуць.
Нажом чык — і пальца няма.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
afford [əˈfɔ:d] v. магчы́, мець магчы́масць/мажлі́васць; дазво́ліць сабе́ (набыць);
I can’t afford it. Гэта мне не па кішэні;
I can’t afford the time. Мне некалі; У мяне няма часу; Няма калі.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
дзе, прысл.
1. пыт. У якім месцы.
Дзе вы працуеце?
2. месца. У якім месцы.
Няма дзе адпачыць.
3. неазнач. Тое, што і дзенебудзь.
Пашукай лепш, можа дзе згубіў.
Ці няма дзе вольнага месца?
4. адноснае. Ужыв. як злучальнае слова, падпарадкоўвае даданыя сказы месца, азначальныя, дапаўняльныя, дзейнікавыя, уступальныя сказы.
Горад, дзе я жыў.
5. у знач. часц. Ужыв. для выражэння поўнай немагчымасці чаго-н., сумнення ў чым-н.
Адпачыў? — Дзе адпачыў!
Столькі работы.
◊
Дзе наша не прападала (разм.) — выказванне рашучасці ісці на рызыку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
крыць, кры́ю, кры́еш, кры́е; крый; кры́ты; незак.
1. што. Рабіць страху, дах.
К. хату.
К. веранду.
2. каго-што. Рэзка, груба крытыкаваць, лаяць (разм.).
К. недахопы.
◊
Крый бог (божа) (разм.) — ужыв. як засцярога ад чаго-н., як забарона рабіць што-н. недапушчальнае.
Няма чым крыць (разм.) — няма чаго сказаць у адказ, у апраўданне.
Няхай бог крые (разм.) — ужыв. як пажаданне, пазбаўленне ад чаго-н. дрэннага.
|| зак. накры́ць, -кры́ю, -кры́еш, -кры́е; -кры́ты (да 1 знач.) і пакры́ць, -кры́ю, -кры́еш, -кры́е; -кры́ты (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
клёк, -у, м. (разм.).
1. Розум, развага.
У гэтага чалавека к. ёсць.
2. Жыццёвая сіла; сокі.
Нельга ж цягнуць з чалавека апошні к.
◊
Не мець клёку ў галаве (разм., пагард.) — пра чалавека, у якога няма розуму.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вака́т
(лац. vacat = які пустуе, вольны)
старонка кнігі, на якой няма тэксту або ілюстрацый (напр. адварот тытульнага ліста, шмуцтытула).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)