сле́пкі, ‑ая, ‑ае.
Абл. Асляпляльны. У нейкай халоднай самлеласці каціўся над горадам месяц — крамяны, слепкі і поўны. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
да́та, -ы, ДМ да́це, мн. -ы, дат, ж.
1. Дакладны каляндарны час якой-н. падзеі.
Гістарычныя даты.
Круглая д. (аб юбілеі, дні нараджэння і пад., якія падлічваюцца дзесяцігоддзямі).
2. Памета, якая паказвае час (год, месяц, дзень) напісання дакумента, пісьма, твора і пад.
Пісьмо без даты.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
паяві́цца, -яўлю́ся, -я́вішся, -я́віцца; зак.
1. Узнікнуць перад вачамі, з’явіцца (у 3 знач.).
На небе паявіўся месяц.
Паявіўся незнаёмы.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Тое, што і з’явіцца (у 4 знач.).
На твары паявіліся маршчыны.
|| незак. паяўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. паяўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
lunar
[ˈlu:nər]
adj.
1) ме́сячны
lunar eclipse — зацьме́ньне ме́сяца
2) як ме́сяц
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
wane2 [weɪn] v.
1. слабе́ць; памянша́цца; цьмець, цьмяне́ць;
His strength is waning. Яго сілы згасаюць.
2. убыва́ць (пра Месяц)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Вілавокі. У тэксце: «…І месяц вілавокі, нібы здань…» (КТС, Ю. Гаўрук). Відавочна, да вілы і вока (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Красаві́к 1 ’чацвёрты месяц года’ (ТСБМ, Гарэц., Нас.), ’пяты месяц года’ (Яруш.). Гл. краса 2.
Красаві́к 2 ’баравік, які расце, калі красуе жыта’ (Сцяшк. Сл., Мат. Гом.). Гл. краса 2.
Красаві́к 3 ’жучок на коласе ў час красавання злакаў’ (Ян.). Гл. краса 2.
Красаві́к 4 ’лешч’ (Мат. Гом.). Нераст ляшча адбываецца ў час красавання злакаў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аменарэ́я
(ад а- + гр. men = месяц + rheo = цяку)
адсутнасць менструацый у перыяд палавой спеласці жанчыны.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Ве́тах ’месяц апошняй квадры, на зыходзе’ (КТС, БРС, Касп.), ветых (Яўс.), веташок (Нас., Касп., Юрч., Бяльк.), мін. веташка (Крачк.), вётах, вётак ’тс’ (Касп., Нас., Маш. Atlas). Рус. ветох: смал. ’месяц’; ’месяц над гарызонтам’, паўн.-рус. ’апошняя фаза месяца ў зеніце’, ст.-рус. ветъхъ, ветохъ ’апошняя квадра месяца; апошні тыдзень месяца’, польск. wietek, wiotek ’першая або апошняя квадра месяца’, чэш. vetech měsíc, валаш. vetek, ст.-чэш. mešíc je na vetchu, славац. na votoch ’месяц на зыходзе’. Паўночнаславянская ізалекса, якая ўзнікла ў выніку кандэнсацыі прасл. větъxъ měsenьcь; параўн. чэш. větech měsíc, nov měsíc і інш. І.‑е. паралелі гл. ветхі. Гл. таксама Траўтман, 365; Мюленбах-Эндзелін, 4, 517; Вальдэ₂, 830; Буга, РФВ, 67, 246; Эндзелін, Слав.-балт. эт., 52; Фасмер, 1, 307; Махэк₂, 687; БЕР, 1, 139; Шанскі, 1, В, 80. Гл. яшчэ вято́х.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
серабры́ць несов., в разн. знач. серебри́ть;
с. лы́жкі — серебри́ть ло́жки;
ме́сяц с. лі́сце — луна́ серебри́т листву́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)