измени́ться сов. змяні́цца; відазмяні́цца, перайна́чыцца; перамяні́цца;
дере́вня соверше́нно измени́лась вёска зусі́м змяні́лася;
ве́тер измени́лся ве́цер змяні́ўся (перамяні́ўся);
измени́лась моде́ль автомаши́ны змяні́лася (відазмяні́лася) мадэ́ль аўтамашы́ны;
хара́ктер измени́лся хара́ктар перамяні́ўся (перайна́чыўся);
◊
измени́ться в лице́ змяні́цца з тва́ру.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Зне́шні ’вонкавы’. Параўн. ст.-слав., ст.-рус. извънъ, извнѣ ’звонку’. Прыметнік утворан суфіксам ‑шн‑і (Грам. бел. мовы. Марфалогія, 221) ад асновы прыслоўя jьz‑vъn‑ě > *звне > зне, дзе ўтрачаны в паміж зычнымі, а e < ě былы канчатак месн. скл. (аналагічную мадэль мела звонку < jьz‑vъn‑ъk‑u).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́чась ’кароста’ (Касп.). Утворана ад дзеяслова часаць з дапамогай прыстаўкі па‑ (*ро). У большасці і.-е. моваў гэта універсальная семантычная мадэль для ўтварэння назваў скурных хваробаў: лац. scabō ’чашу, скрабу’ > scabies ’часотка, парша’, лат. kasil ’часаць’ > kass ’часотка’, ням. kratzen ’часаць’ > Krätze ’часотка’ (Мяркулава, Этимология–1970, 165–186).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
kreacja
kreacj|a
ж.
1. кніжн. увасабленне, выкананне (ролі);
2. мадэль адзення;
ostatnie ~e mody — апошнія мадэлі адзення;
3. кніжн. стварэнне
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Біто́к ’бітае мяса’. Відаць (як і ўкр. бито́к), запазычанне з рус. бито́к ’тс’ (параўн. польск. bitki ’сечаныя катлеты, зразы’). Да рус. слова параўн. Шанскі, 1, Б, 125. Словаўтваральная мадэль гэтага слова агульнаславянская (параўн. бел. словы гэтага тыпу, але з іншым значэннем), але як кулінарны тэрмін яно пашырылася праз рускую мову.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жанчы́на. Улічваючы націск і абмежаванае літаратурнае пашырэнне, хутчэй не ўласна бел. утварэнне (жен‑ък‑а, женък‑ина), а запазычанне са ст.-польск. ženczyzna (з XV ст. ад *žen‑ъk‑izna) з пазнейшым падвядзеннем пад усх.-слав. мадэль без ‑z‑ (параўн. ojczyzna, айчына, гл.). Параўн. ст.-укр. (канец XVII ст.) женщизна (Цімчанка).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АНАКСАГО́Р
(Anaxagoras) з Клазамен (каля 500—428 да н.э.),
старажытнагрэчаскі філосаф. Заснаваў у Афінах першую прафес. школу філасофіі. З яго твораў захаваліся асобныя фрагменты. У цэнтры натурфілас. вучэння Анаксагора арыгінальная мадэль фізічнай рэальнасці: усё ў прыродзе складаецца з бясконцай колькасці бясконца падзельных часцінак (гамеамерый). Інертная матэрыя прыводзіцца ў рух розумам (нусам). Пазнанне свету адбываецца з дапамогай чалавечага розуму, які абапіраецца на адчуванні. Шэраг здагадак Анаксагора ў астраноміі і матэматыцы развіты навукай пазнейшага часу.
Г.У.Грушавы.
т. 1, с. 332
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
мадэлі́раваць
(фр. modeler)
1) даследаваць з’явы і працэсы, якія адбываюцца на пэўных аб’ектах, шляхам пабудовы і вывучэння мадэлей гэтых аб’ектаў (напр. м. электрастанцыю);
2) ствараць мадэль чаго-н. (напр. м. сукенку, м. новую марку аўтамашыны);
3) апрацоўваць паверхню будучай скульптуры, надаючы ёй пэўную форму.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Або́рак ’абворанае кругом месца; невялікі лужок на полі, наўкол якога ралля’ (Нас., Бяльк., Юрч., Гарэц., Касп., Прышч. дыс.), аборачак, абурочак ’астравок у полі, дзе растуць дрэвы’ (КСТ) < аб‑араць. Досыць нерэгулярнай здаецца акцэнтуацыйна-словаўтваральная мадэль, нехарактэрная для ўсходнеславянскіх моў. Можна меркаваць, што слова было запазычана з польскай мовы, аднак адпаведнае слова-крыніца не выяўлена.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гавару́н ’гаварлівы чалавек’ (Янк. III, 17; Бяльк.; Інстр. III, 58). Рус. говору́н ’гаварлівы чалавек, балбатун, балака’, укр. говору́н (Рудніцкі, 667; няма ў Грынч.). Усх.-слав. утварэнне адлюстроўвае прасл. словаўтваральную мадэль *govorunъ (nomen agentis на *‑unъ ад *govoriti ’гаварыць’). Аналагічныя фармацыі з суфіксам ёсць і ў некаторых іншых слав. мовах. Параўн., напр., славен. govorȗn ’хвалько, фразёр’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)