ВІНАКУ́РАЎ Фёдар Пятровіч
(17.2.1900, в. Расказань Саратаўскай вобл., Расія — 15.6.1990),
бел. вучоны ў галіне гідратэхнікі. Акад. АН Беларусі (1960; чл.-кар. 1950), акад. Акадэміі буд-ва і архітэктуры СССР (1957), праф. (1943). Засл. дз. нав. і тэхн. Беларусі (1954). Скончыў Ленінградскі ін-т інжынераў шляхоў зносін (1925). З 1948 у БПІ. З 1954 міністр меліярацыі і воднай гаспадаркі Беларусі. З 1956 гал. вучоны сакратар прэзідыума, у 1969—70 акад.-сакратар Аддз. фіз.-тэхн. навук АН Беларусі. Распрацоўваў пытанні праектавання і буд-ва комплексаў гідратэхн. збудаванняў, механікі тарфяных грунтоў. Кіраўнік распрацовак праектаў амаль 20 буд. комплексаў.
т. 4, с. 182
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Discentem comitantur opes, comitantur honores
Таго, хто вучыцца, суправаджаюць багацце і пашана.
Того, кто учится, сопровождают богатство и почёт.
бел. Лепей вучоны, ж залачоны. Не кручан ‒ не рамень, не вучан ‒ не чалавек. Навука даражэй за золата.
рус. Верёвка крепка повивкой, а человек знанием. Знание ‒ сила. Счастье тот добывает, кто ума ученьем набирает. Наука верней золотой поруки. Кто грамоте горазд, тому не пропасть. Не учась грамоте, в попы не ставят. Красна птица перьем, а человек ученьем. Ученье в счастье украшает, а при несчастье утешает. Чем больше науки, тем ловчее руки.
фр. Mémoire et usage rendent l’homme plus sage (Знание и опыт умудряют человека).
англ. Knowledge makes one laugh, but wealth makes one dance (Ст знаний мы смеёмся, от богатства пляшем). Knowledge is power (Знание ‒ сила).
нем. Wer das ABC recht kann, hat die schwerste Arbeit getan (Кто знает хорошо азбуку, сделал труднейшую работу).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
імя́, імя́ і імені, Д імю і імені, мн. імі і імёны, імяў, імён і імёнаў, н.
1. Асабістая назва чалавека, якая даецца яму пры нараджэнні.
Уласнае і.
Яго і. — Сяргей.
2. Поўная асабістая назва чалавека з імем па бацьку, а таксама яго прозвішчам.
Завуць Раман, а і. па бацьку Пракопавіч.
3. Спадчыннае афіцыйнае найменне, якое паказвае на прыналежнасць чалавека да пэўнай сям’і, напр., у беларусаў: Брыль, Гарэцкі, Дубоўка, Карскі, Мележ, Насовіч, Шырма, Янчук.
4. Асабістая вядомасць, рэпутацыя.
Вучоны з сусветным імем.
5. Назва прадмета, з’явы.
Расліна альяс вядома пад імем сталетнік.
6. У выразе: у імя́ каго-чаго — у памяць, у гонар каго-, чаго-н. (высок.).
У і. дружбы.
7. у знач. прыназ. з Р. Названы ў гонар каго-, чаго-н.
Тэатр і.
Янкі Купалы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вялі́кі, -ая, -ае; бо́льшы; найвялі́кшы, найбо́льшы.
1. Значны па велічыні, памерах, сіле; проціл. малы.
В. горад.
В. будынак.
Вялікая радасць.
Вялікія беды пачынаюцца з малых (прыказка). Вялікая зямля (мацярык). Вялікая літара (якая выступае над радком).
2. Выдатны па сваім значэнні; які валодае ў высокай ступені той якасцю, якая знаходзіцца ў значэнні вызначаемага назоўніка.
Вялікая перамога.
В. вучоны.
3. Большы, чым патрэбна, прасторны.
Гэтыя боты мне вялікія.
4. Дарослы (з пункту гледжання дзіцяці), а таксама (пра дзіця) такі, які выйшаў з дзіцячага ўзросту, падрослы.
Сын ужо в., пойдзе ў школу.
5. Значны па колькасці.
Вялікая сям’я.
Вялікія грошы.
◊
Ад (з) вялікага розуму (разм., іран.) — па дурасці.
Вялікае мноства — вельмі многа.
Вялікія дзяржавы — найбольш магутныя дзяржавы, якія адыгрываюць вядучую ролю ў сусветнай палітыцы і ў міжнародных адносінах.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
АЎДЗЕ́ЕЎ Валянцін Мікалаевіч
(16.5.1915, г. Кацельніч Кіраўскай вобл., Расія — 11.10.1972),
савецкі вучоны ў галіне электронікі. Чл.-кар. АН СССР (1958). З 1959 заг. лабараторыі Сібірскага аддз. АН СССР, з 1961 заг. Лабараторыі электронікі АН Беларусі. Навук. працы па канструяванні і тэхналогіі вытв-сці электронных прылад.
т. 2, с. 84
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БАГУСЛО́ЎСКІ Юзаф Канстанцін
(9.12.1754, Брэстчына — 14.3.1819),
вучоны-багаслоў. Адукацыю атрымаў у рэліг. установах Польшчы. З 1788 д-р тэалогіі, з 1789 праф. Гал. школы ВКЛ (Віленскі ун-т). Памёр у Вільні.
Тв.:
Życie sławnych Polakόw krόtko zebrane. Т. 1—2. Wilno, 1788—1814.
В.А.Гапоненка.
т. 2, с. 210
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АЗАДЗІ́ Даўлетмамед
(1700—60),
туркменскі паэт і вучоны. Бацька Махтумкулі. Прыхільнік містычнай плыні ў ісламе — суфізму. Займаўся тэорыяй верша. Асн. твор — дыдактычная паэма «Пропаведзь Азадзі» («Вагзі-Азад») — разважанні пра справядлівага правіцеля, маральна-этычныя нормы паводзін, развіццё гандлю і земляробства. Мова паэмы архаічная, насычаная арабаперсідскімі элементамі.
т. 1, с. 150
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БІРУНІ́ Абу Рэйхан Мухамед ібн Ахмед аль-Біруні
(4.10.973, Харэзм, Узбекістан — 13.12.1048?),
сярэднеазіяцкі вучоны-энцыклапедыст. Працы па гісторыі, матэматыцы, астраноміі («Канон Масуда», 1030), геаграфіі, тапаграфіі, фізіцы, медыцыне, геалогіі, мінералогіі і інш. Упершыню на Сярэднім Усходзе выказаў думку аб тым, што Зямля рухаецца вакол Сонца.
т. 3, с. 157
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БІЯХАРЫЁН
(ад бія... + харыён),
структурная частка экасістэмы; цэнтр актыўнасці арганізмаў у біятопе. У біяхарыёне (на падле, у экскрэментах, на вышэйшых грыбах, пнях, у гнёздах і інш.) трапляюцца асаблівыя, часта вельмі багатыя відамі, але пераважна кароткажывучыя згуртаванні. Тэрмін прапанаваў ням. вучоны В.Тышлер (1955). Гл. таксама Сінузія.
т. 3, с. 181
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГАРАІ́НАВА Зінаіда Сяргееўна
(15.10.1914, с. Двурэчкі Ліпецкай вобл., Расія — 14.2.1969),
бел. вучоны ў галіне ветэрынарыі. Д-р вет. н. (1966), праф. (1967). Скончыла Новачаркаскі зоавет. ін-т (1938). З 1956 у Віцебскім вет. ін-це. Навук. працы па страўнікава-кішачных хваробах буйн. раг. жывёлы.
т. 5, с. 49
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)