мех ¹, ме́ ха, мн. і́ і мяхо́ ў, м.
1. Тара з палатна для захоўвання і перавозкі сыпучых цел, дробных рэчаў і пад.
Палатняны м.
2. Мера для чаго-н. сыпкага.
Пазычыць м. бульбы.
◊
Біцца за пусты мехразм. ) — настойліва даводзіць відавочнае, за што няма патрэбы спрачацца.
Нагаварыць мех з торбай — нагаварыць многа і абы-чаго.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
трапята́ ць , -пячу́ , -пе́ чаш, -пе́ ча; -пячы́ ; незак.
1. Дрыжаць, рухацца, варушыць чым-н.
Лісце трапятала на ветры.
Верабей трапеча крыламі.
2. Мільгаць (пра агонь, святло і пад. ).
Удалечыні трапяталі невядомыя агеньчыкі.
3. Узмоцнена, часта біцца (пра сэрца).
Сэрца трапятала ад радасці.
4. Адчуваць страх перад кім-н.
Перад ім кожны трапеча.
|| наз. трапята́ нне , -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пасце́ паць ’пазбіваць’ (ТС ), ’пакляпаць касу’ (докш:, Сл. ПЗБ ), пасцёбаць ’тс’ (барыс. , смарг. , Сл. ПЗБ ), пасцеп‑ вацца ’пацепвацца ад марозу’, ’абтрасацца (пра вераб’я)’ (Янк. 3.). Да ⁺ЦЯПЦІ , роднаснага да цяпаць (гл.). Узыходзіць да прасл. te (p )tit tepę : укр. тепти , рус. тепти ’бить’, н.-луж. śepaś , в.-луж. серад ’тс’, чэш. tepati , debati ’біцца , стукаць’, славац. tepať ’тс’, ’чаканіць’, славен. tėpsti ’біць, грукаць’, серб.-харв. те̏псти ’біць, малаціць’, ’булькаць’, тёпсти се ’біцца , тузацца’, макед. тепа ’біць, збіваць’, тепа се ’біцца адзін з другім’, тепаница ’бойка’, тепач ’задзіра’, балг. тепам ’валяць, трамбаваць, біць’, ст.-слав. тепѫ, тети ’біць бізуном, удараць’. Паводле Махэка₂ (640), корань tep ⇉гукаперайманне. Форма ‑сцёб‑ пад уплывам рус. стебать .
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паго́ рбіцца , ‑біцца ; ‑бімся, ‑біцеся, ‑бяцца; зак.
1. Выгнуць спіну гарбом; ссутуліцца — пра ўсіх, многіх. Пагорбіліся ад холаду людзі.
2. ( 1 і 2 ас. мн. не ўжыв. ) . Падняцца гарбом, утварыць выпукласць — пра ўсё, многае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзяўбці́ ся , ‑бецца; пр. дзёўбся, дзяўблася, ‑лося; незак.
1. Разм. Мець звычай, прывычку біцца дзюбай (пра птушак). — Гляньце, гляньце, — наш дроздзік дзяўбецца. Сіпакоў .
2. Дзяўбці адзін аднаго. Два пеўні дзяўбуцца.
3. Зал. да дзяўбці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ды́ біцца , ‑біцца ; незак.
Станавіцца дыбам. Града камення загароджвала шлях вадзе, і разгневаны паток дыбіўся, лез на каменне. Шамякін . // З двароў выбягалі жарабкі, люта ржалі, дыбіліся, брыкалі маладымі дужымі нагамі. Хомчанка .
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
bá lgen
vt (sich) бі́ цца , дурэць, гуля́ ць (пра дзяцей маладых жывёл )
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
трымце́ ць , -мчу́ , -мці́ ш, -мці́ ць; -мці́ м, -мціце́ , -мця́ ць; -мці́ ; незак.
1. Дрыжаць, калаціцца ад моцнага хвалявання, унутранага пачуцця.
Т. ад страху.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв. ). Слаба свяціцца дрыжачым святлом.
На небе трымцелі зоркі.
3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв. ) перан. біцца , заміраць.
Сэрца трымціць.
|| наз. трымце́ нне , -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
углы́ біцца , -блюся, -бішся, -біцца ; зак. , у што.
1. Зайсці ў глыбіню чаго-н. або капаючы, рыючы, пранікнуць глыбей у зямлю.
У. ў лес.
Будаўнікі метро ўглыбіліся на дзесяць метраў у зямлю.
2. перан. -н. ; унікнуць у тонкасці чаго-н.
У. ў аналіз твора.
|| незак. углыбля́ цца , -я́ юся, -я́ ешся, -я́ ецца.
|| наз. углыбле́ нне , -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чуб , -а, мн. ы́ , -о́ ў, м.
1. Пасма валасоў, якая спадае на лоб або ўзнімаецца над ілбом (звычайна ў мужчын).
2. Пасма доўгіх валасоў, пакінутая на цемені брытай галавы; асяледзец (даўней у запарожцаў і ўкраінскіх казакоў).
3. Прыўзнятае пер’е на галаве некаторых птушак.
Курыца з чубам.
◊
Брацца за чубы (разм. , неадабр. ) — біцца .
|| памянш. чубо́ к , -бка́ , мн. і́ , -бко́ ў, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)